«عصبانی شدم و کنترل خودم را از دست دادم.» خیلی از ما در طول زندگی خود این اتفاق را تجربه کرده‌ایم؛ ولی برای بعضی از ما، از کوره در رفتن، به رفتاری پرتکرار تبدیل شده است. این رفتار می‌تواند درنهایت به خود ما یا اطرافیانمان آسیب‌های جدی وارد کند. اما به‌راستی خشم و عصبانیت چیست؟ چرا خشمگین و عصبانی می‌شویم؟ و برای کنترل عصبانیت چه راهکارهایی داریم؟ آیا خودمان می‌توانیم از پس حل این مشکل بربیاییم؟ چه زمانی به مشاوره کنترل خشم نیاز داریم؟ اگر شما هم گاهی در کنترل خشمتان ناتوان می‌شوید و باور دارید که دست خودتان نیست، در این مقاله با ما همراه باشید تا شما را با جنبه‌های مختلف این مسئله و راهکارهای مربوط به آن بیشتر آشنا کنیم.خشم مانند شادی,تنفر یکی از ابتدایی ترین احساسات بشر است و عوامل متخلفی مثل کمبود ویتامین ها در عصبانیت می توانند در بروز آن موثر هستند.
فهرست محتوا
خشم چیست و چه تفاوتی با پرخاشگری دارد؟
ما در طول زندگی خود با احساسات گوناگونی روبه‌رو می‌شویم. احساس خوشحالی، ناراحتی و البته عصبانیت از مشهورترین و پرتکرارترین احساسات ما به حساب می‌آیند. بروز احساس عصبانیت در هر انسانی کاملاً طبیعی است. وقتی نادیده گرفته می‌شویم، تهدید می‌شویم یا کسی با ما بدرفتاری می‌کند، احساس خشم و عصبانیت به سراغ ما می‌آید. دلیل خشم ما هرچه که باشد، احساس خشم هیچ اشکالی ندارد. مهم این است که ما با این احساس چطور برخورد می‌کنیم و تا چه حد مهارت کنترل عصبانیت را در خود پرورده‌ایم.
اما خشم با پرخاشگری متفاوت است. پرخاشگری یک رفتار نامناسب و تهدیدآمیز است که ممکن است از افراد خشمگین سر بزند. مثلاً شکستن چیزها، توهین‌کردن، فریاد‌زدن، آسیب‌رساندن به خود و رساندن آسیب فیزیکی به دیگران از نمونه‌رفتارهای پرخاشگرانه هستند. به‌طور کلی، پرخاشگری رفتاری است که به دیگران آسیب فیزیکی یا روانی می‌رساند؛ پس بدرفتاری‌های کلامی هم نوعی از پرخاشگری هستند.
زمانی که کسی در هنگام عصبانیت به رفتارهای پرخاشگرانه دست بزند، مشاوره کنترل خشم مهم و جدی می‌شود. خدمات روانشناسی و مشاوره آنلاین یاری وی به شما در حل هرچه سریع‌تر این مشکل کمک می‌کند. می‌توانید همین حالا نحوۀ مشاوره و روانشناس موردنظر خودتان را انتخاب کنید.
خشم یک اعلامیه است
احساس خشم، به‌ویژه در نوجوانان، راهی برای برقراری ارتباط با دیگران است. درواقع آن‌ها می‌خواهند بگویند که ترسیده‌اند، تحقیر شده‌اند، ناامید شده‌اند، درک نشده‌اند، بی‌عدالتی را تجربه کرده‌اند یا حتی بیمارند و درد می‌کشند. تجربۀ خشم با توجه به شدت آن، نوع ابراز آن، مدتی که طول می‌کشد، اینکه هر چند وقت یک بار تکرار می‌شود و حتی ژنتیک افراد در هرکس، متفاوت است.
بیشتر افراد خیلی زود متوجه می‌شوند چطور باید با این احساس برخورد کنند و راه‌هایی برای کنترل خشم پیدا می‌کنند. اما تجربۀ خشم به دلایل مختلف ممکن است برای برخی به تجربه‌ای از رفتارهای پرخاشگرانه منجر شود. در نوجوانان، رفتارهایی مانند خودآزاری، غیبت از مدرسه، رفتارهای پرخطر مانند مصرف موادمخدر و الکل، مشکلات خوردن و خشونت می‌توانند نتیجۀ یک عصبانیت کنترل‌نشده باشند. بنابراین آموزش کنترل خشم و عصبانیت به کودکان و نوجوانان می‌تواند اهمیت بسیاری داشته باشد.
آیا خشم می‌تواند مفید باشد؟
صحبت از مشاوره کنترل عصبانیت ممکن است باعث شود ما فکر کنیم این احساس کاملاً مضر و بی‌فایده است. اما واقعیت این است که در طول زندگی هرکدام از ما این احساس بارها به کمک ما آمده است. خشم به ما کمک می‌کند تا در مقابل تهدیدهای بیرونی از خودمان دفاع یا محافظت کنیم. درست است که خشم مزمن کیفیت زندگی ما را به‌شدت کم می‌کند، اما عصبانیت خفیف تا متوسط، در‌صورتی‌که در سطوح مناسبی پیش بیاید، می‌تواند تا حد زیادی کمک‌کننده باشد.
آن چیزی که در هنگام بروز مشکلات، تهدیدها و تحقیرها به ما انگیزه می‌دهد تا پیش برویم و از خودمان و داشته‌هایمان محافظت کنیم، همان خشم ماست. اگر مورد بی‌عدالتی و استثمار قرار بگیریم، احساس عصبانیت به ما هشدار می‌دهد که چیزی درست نیست. به این ترتیب احساس خشم ما را به سمت عدالت‌خواهی پیش می‌برد.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید عصبانیت می‌تواند باعث خوش‌بینی باشد. این احساس باعث می‌شود به‌جای تمرکز بر درد و احساس قربانی‌شدن، فکر خود را بر چیزی که امیدواریم به دست آوریم، متمرکز کنیم. موقعی که عصبانی هستیم، درمورد توانایی‌هایمان احساس مثبتی داریم؛ درنتیجه مدیریت خشم و عصبانیت به ما انگیزه می‌دهد تا از وضعیت نامطلوب به وضعیت مطلوب برسیم. البته همۀ این‌ها در شرایطی درست است که ما خشممان را کنترل کنیم و نگذاریم خشممان ما را کنترل کند.
نشانه‌های فیزیکی خشم
تا زمانی که سطح خفیفی از عصبانیت را تجربه می‌کنیم، ممکن است نشانه‌های فیزیکی آن را تجربه نکنیم. اما وقتی سطح خشم ما بالاتر می‌رود، نشانه‌های فیزیکی بروز پیدا می‌کنند. موارد زیر چند نمونه از شایع‌ترین نشانه‌های فیزیکی خشم هستند.
- تپش قلب و احساس فشار در قفسۀ سینه؛
- افزایش فشارخون؛
- معده‌درد؛
- سردرد؛
- فشاردادن فک و دندان‌ها به هم؛
- عرق‌کردن، به‌خصوص کف دست‌ها؛
- احساس گرما در گردن و صورت؛
- لرزش.
افراد عصبانی تحریک‌پذیرتر هستند و ممکن است زود از کوره در بروند. اگر این علائم را به‌تناوب تجربه می‌کنید، احتمالاً شما هم خشم زیادی را تجربه می‌کنید و شاید در کنترل خشم مشکل داشته باشید. در این صورت می‌توانید با مشاوران یاری وی در تماس باشید و مشکل خود را با کمک یک متخصص حل کنید.
انواع برخورد با خشم
افراد ممکن است به چند صورت با خشم خود برخورد کنند؛ بعضی از این برخوردها سالم و مفیدند و برخی دیگر آسیب‌زننده هستند. خشم احساسی منفی و بد تلقی می‌شود. بیشتر ما ترجیح می‌دهیم شادی و امید را تجربه کنیم تا خشم. همین موضوع باعث می‌شود خیلی از ما از همان دوران کودکی یاد بگیریم که خشم خود را سرکوب کنیم؛ اما این موضوع برای ما گران تمام می‌شود.
ممکن است با سرکوب خشم، در زمانی که احتیاج به دفاع از خود داریم درمانده شویم. کسانی که راه درست ابراز خشم را یاد گرفته‌اند، نسبت به افرادی که خشم خود را سرکوب می‌کنند، موقعیت بهتری در برآورده‌کردن نیازهای خود و کنترل سرنوشتشان دارند. پس اگر فکر می‌کنید این احساس را در خودتان سرکوب کرده‌اید، مشاوره کنترل خشم برای شما هم کاربردی خواهد بود.
اما دستۀ دوم افرادی هستند که در هنگام بروز خشم پرخاشگری می‌کنند. آسیب‌های این نوع رفتار بسیار واضح است. خیلی از اوقات این پرخاشگری به آسیب فیزیکی و روانی در خود فرد یا دیگران منجر می‌شود و تبعات سنگینی را به بار خواهد آورد. گاهی ما کنترل رفتارمان را از دست می‌دهیم؛ گاهی هم به اشتباه فکر می‌کنیم اگر موقع عصبانیت دیگران را بترسانیم، آسیبی نخواهیم دید یا احترام بیشتری کسب می‌کنیم. نگاهی به تجربۀ دیگران نشان می‌دهد اگر راه‌های کنترل خشم را یاد نگیریم، به‌زودی در روابط خود دچار مشکلات جدی خواهیم بود.
خشم واقعی، خشم دروغی
احتمالاً ندانید، اما همۀ افرادی که عصبانی به نظر می‌رسند، چندان هم عصبانی نیستند. بسیاری از افرادی که در خشونت‌های خانگی از دیگران سوءاستفاده می‌کنند، یا به آن‌ها آسیب می‌رسانند، ادعا می‌کنند خشم علت اصلی رفتارهای آن‌هاست. اما خیلی از اوقات این فقط بهانه‌ای برای کنترل دیگران است. رئیس‌های همیشه‌عصبانی که کارمندهای خود را به بهانه‌های مختلف تحقیر می‌کنند هم ممکن است از این ترفند استفاده کنند.
افرادی که به‌صورت تقلبی عصبانی می‌شوند، روش خاصی دارند. آن‌ها بابت چیزهای کوچک و بی‌اهمیت عصبانی می‌شوند و احتمالاً از اشخاصی که قرار است آرامشان کنند، امتیازاتی می‌خواهند. برای این افراد، خشم عامل پرخاشگری نیست، بلکه بهانه و سپری برای توجیه پرخاشگری دائمی آن‌هاست.
چطور بفهمیم مشکل کنترل خشم داریم؟
فهمیدن این موضوع، درظاهر چندان هم سخت نیست؛ اما گاهی شرایط پیچیده‌تر است. هزاران انسان در سراسر دنیا با مشکل کنترل خشم دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند و حتی از این موضوع باخبر نیستند. علائمی وجود دارد که با توجه‌کردن به آن‌ها می‌توانیم از مشکل خود باخبر شویم.
برای کسانی که مشکل کنترل خشم و عصبانیت دارند، سازش‌کردن با دیگران دشوار است. ممکن است آن‌ها از کودکی و در خانواده یاد گرفته باشند که برای رسیدن به خواسته‌هایشان پرخاش کنند. اگر در خانواده‌ای بزرگ شده‌اید که دادوبیداد امری عادی بوده و هر مسئله‌ای به جنگی تمام‌عیار تبدیل می‌شده، ممکن است شما هم یاد گرفته باشید که برای رسیدن به خواسته‌های خود بجنگید. احتمالاً برای شما سازش‌کردن با دیگران نشانۀ شکست و ضعف است.
برخی افراد در درک و ابراز احساساتشان مشکل دارند. این افراد در مواجهه با بسیاری از احساسات خشم را جایگزین آن می‌کنند. مثلاً یک فرد پرخاشگر ممکن است فکر کند هرگز نمی‌ترسد، یا از هیچ‌چیز خجالت نمی‌کشد؛ درحالی‌که تجربۀ این احساسات کاملاً طبیعی است و درواقع آن فرد از خشم خود به‌عنوان راهی برای پنهان‌کردن احساسات دیگر استفاده می‌کند. این افراد هم ممکن است به معضل ناتوانی در کنترل خشم بربخورند.
تأثیرات مشکلات کنترل خشم در روابط کاری و خانوادگی هم دیده می‌شود. آیا نمی‌توانید انتقادی را تحمل کنید؟ بحث‌های محل کارتان معمولاً بالا می‌گیرند و به فریاد و دعوا منتهی می‌شوند؟ اگر همۀ همکاران و اعضای خانواده‌تان شما را فردی عصبانی می‌پندارند و کسانی قبلاً به شما گوشزد کرده‌اند که خیلی زود از کوره در می‌روید، ممکن است مشکل شما جدی باشد. شاید فکر کنید آن‌ها زیادی حساس هستند. اما اگر تعداد افرادی که فکر می‌کنند شما پرخاشگر هستید به چند نفر می‌رسد، شاید چندان هم بیراه نمی‌گویند.
آیا همه می‌توانند خشم خود را کنترل کنند؟
بسیاری از افراد بعد از اینکه کنترل خود را از دست دادند و پرخاش کردند، پشیمان می‌شوند. خیلی از افراد می‌گویند اصلاً دوست ندارند از کوره در بروند، اما نمی‌توانند جلوی خودشان را بگیرند. ممکن است گاهی از خودشان بپرسند «چرا نمی‌توانم جلوی خودم را بگیرم؟»
پاسخ ساده‌ای برای این سؤال‌ها وجود ندارد؛ اما اگر شما هم این مشکل را دارید، قبل از هر چیز بدانید که تنها نیستید. طبق نتایج یک نظرسنجی در بنیاد سلامت روان، 32درصد افراد گفته‌اند که در بین اعضای خانواده و یا دوستان صمیمی‌شان کسی را می‌شناسند که در کنترل خشم مشکل دارد. همچنین، 28درصد افراد گفته‌اند که گاهی از حجم عصبانیت خود نگران می‌شوند.
عوامل مختلفی در میزان خشم ما مؤثرند. از استرس‌هایی که در جامعه به ما وارد می‌شود گرفته تا مشکلات مالی، تجربه‌های دوران کودکی و حتی عوامل ژنتیکی، در این موضوع تأثیرگذارند. اما با یادگیری چند تکنیک و مهارت ضروری یا گرفتن مشاوره کنترل خشم، همۀ افراد می‌توانند تا حد خوبی خشم خود را کنترل کنند.
پس با گفتن این جمله که «عصبانیت چیزی نیست که بتوانی آن را کنترل کنی»، مسئولیت رفتارتان را از سر خود باز نکنید. شاید نتوانید چیزهایی که شما را خشمگین می‌کنند کنترل کنید، اما درهرصورت مسئولیت رفتارتان با خود شماست؛ پس بهتر است راه‌های کنترل خشم را یاد بگیرید و به کار ببرید.تقریبا اکثر افراد باور دارند که زنان کمتر از مردان خشمگین و پرخاشکر می شوند و خشم را احساسی مردانه می دانند و همین مسئله کنترل خشم در زنان را از دیدگاه روانشناسی پیچیده تر می کند و اطلاعات کافی در مورد علت پرخاشگری زن به مرد وجود ندارد,پس بهتر است راهکارهای مناسب در این زمینه را فرا گرفته و برای کنترل آن به مشاور کنترل خشم مراجعه کنیم.
راه‌های کنترل خشم درلحظه
راهکارهای سریعی وجود دارند که در هنگام بروز خشم، برای جلوگیری از پرخاش توصیه می‌شوند. این راهکارها قطعاً درمان مشکل کنترل خشم نیستند، اما در لحظۀ بروز مشکل می‌توانند کارساز باشند. برای درمان قطعی، مشاوره کنترل خشم توصیه می‌شود.
- از طرف مقابل بخواهید که چند دقیقۀ دیگر با هم صحبت کنید.
- از موضوع فاصله بگیرید، یا مکان خود را تغییر دهید، یا موضوع بحث را عوض کنید.
- خودتان را آرام کنید. به خودتان یادآوری کنید که رفتارهایی که موقع خشم زیاد بروز می‌دهید، معمولاً نتایج زیان‌باری دارند.
راهکارهای دیگری هم برای کنترل خشم وجود دارد که می‌توانید آن‌ها در مقالۀ 5 راهکار ساده و سریع برای کنترل خشم مطالعه کنید. اما اگر فکر می‌کنید این راه‌ها برای شما کافی نیستند، حتماً برای درمان و مشاوره کنترل خشم اقدام کنید؛ چراکه این معضل به سلامت جسمی و روانی شما، شغل شما و روابط خانوادگی و دوستانۀ شما لطمه می‌زند. می‌توانید در اولین زمان ممکن، از مشاوره‌های آنلاین یاری وی برای حل مشکل خود کمک بگیرید.
مشاوره کنترل خشم چطور به ما کمک می‌کند؟
روان‌شناسان با استفاده از آموزش استراتژی‌هایی می‌توانند به شما کمک کنند تا یاد بگیرید چطور خلق‌وخوی خود را کنترل و رفتار خود را تنظیم کنید. روش‌هایی مانند ریلکسیشن یا تمدد اعصاب، درمان شناختی و توسعۀ مهارت می‌توانند به‌طور جداگانه یا در ترکیب با هم، برای درمان این مشکل به کار گرفته شوند.
اگر برای مشاوره کنترل خشم به یک مشاور مراجعه می‌کنید، انتظار نداشته باشید در یک جلسه و به‌طرز معجزه‌آسایی مشکل شما حل شود. این کار نیاز به صرف زمان کافی دارد. در طول جلسات مشاوره شما به‌مرور یاد می‌گیرید چطور خودتان را آرام کنید، چطور شناخت بهتری از موقعیت‌هایی که شما را عصبانی می‌کنند پیدا کنید و چطور رفتار بهتری را جایگزین رفتارهای قبلی خود بکنید.
اگر به دنبال فضایی امن و یک روانشناس حرفه‌ای می‌گردید، می‌توانید از یاری وی کمک بگیرید. همچنین، می‌توانید از بین روان‌شناسان حرفه‌ای، با توجه به رزومه و امتیازاتی که از جلسات قبلی خود دریافت کرده‌اند، بهترین روانشناس را انتخاب کنید و از طریق چت، تماس صوتی یا تماس تصویری، در هر کجای دنیا خدمات مشاوره آنلاین دریافت کنید.
آیا کودکان پرخاشگر هم به مشاوره کنترل خشم احتیاج دارند؟
یکی از دغدغه‌های بزرگی که بسیاری از والدین تجربه می‌کنند، خشم و کنترل خشم در کودکان است. اگر کودک شما جیغ می‌زند، کتک‌کاری می‌کند، تف می‌کند یا وسایل را پرت می‌کند، این مسئله می‌تواند شما را در موقعیت بسیار دشواری قرار دهد. می‌توانید با مطالعۀ مقالۀ آنچه باید درمورد کنترل خشم در کودکان بدانید، پرخاشگری در کودکان و راه‌های مقابله با آن را بهتر بشناسید.
اگر کودک شما کمی پرخاشگر است، ممکن است هنوز مهارت‌های کنترل خشم را نیاموخته باشد. او نمی‌داند باید با احساسات شدیدش چطور برخورد کند. شاید شما بتوانید با انجام چند بازی و به‌کارگیری تکنیک‌های ساده، به او مهارت کنترل خشم را بیاموزید. اما اگر پرخاشگری کودک شما خیلی زیاد است، یا نتوانستید با این تکنیک‌ها به او کمک کنید، حتماً کنترل خشم را جدی بگیرید؛ زیرا این مشکل می‌تواند در مدرسه و روابط او تأثیر نامطلوبی بگذارد و در بزرگ‌سالی دردسرهای بیشتری برای او ایجاد کند.
کلام آخر
خشم احساسی طبیعی است که اگر در سطوح قابل کنترلی باشد می‌تواند برای ما مفید باشد. اما اگر نتوانیم خشم خود را کنترل کنیم، ممکن است از خودمان رفتارهای پرخاشگرانه‌ای بروز دهیم که درنهایت به ضرر ما و دیگران تمام می‌شوند. کنترل خشم یک مهارت است که به‌مرور و با تکنیک‌های مختلف به دست می‌آید.
شاید بتوانید با برخی راه‌های کنترل خشم از دیدگاه روانشناسی، مانند تغییر مکان یا موضوع بحث، از پرخاش‌های آنی پیشگیری کنید. اگر فکر می‌کنید نمی‌توانید با تکنیک‌های ساده و معمول جلوی خشم خود را بگیرید و اوضاع هر چند وقت یک بار از کنترلتان خارج می‌شود، مشاوره کنترل خشم می‌تواند به شما در مدیریت خشم و عصبانیت کمک کند. روان‌شناسان متخصص در یاری وی در طول جلسات مشاوره به شما کمک می‌کنند مشکل را عمیق‌تر بشناسید. به‌علاوه، به شما استراتژی‌هایی می‌آموزند تا بتوانید مشکل را با روشی مناسب حل کنید.
شما در هنگام بروز خشم چطور عمل می‌کنید؟ تا‌به‌حال با مشکل ناتوانی در کنترل خشم و عصبانیت برخورد کرده‌اید؟ تجربیات خود را با ما در میان بگذارید و اگر در بین دوستان خود کسی را می‌شناسید که با این مشکل روبه‌روست، این مطلب را برای او ارسال کنید.
