مادری یکی از مهم‌ترین نقش‌ها و مسئولیت‌هایی است که یک زن می‌تواند در طول زندگی خود بپذیرد. تاثیر مادران در زندگی کودکان و نوجوانان انکارناپذیر است. اما امروزه نقش زنان در خانواده از شکل سنتی قبل خارج شده است. در سال‌های اخیر زنان موفق شده‌اند تا مسئولیت‌های اجتماعی بیشتری بپذیرند و در مشاغل مختلف فعالیت کنند. با این تغییرات، چالش‌های جدیدی برای بسیاری از زنان پیش آمده است. واقعا مسئولیت و نقش مادر در خانواده چیست و چطور می‌توان همزمان هم نقش مفیدی در خانواده داشت و هم به فعالیت مفید در جامعه پرداخت؟
فهرست محتوا
مادری از حاملگی و زایمان آغاز می‌شود
هنوز هم فرآیند حاملگی و زایمان در کشورهای در حال توسعه با خطرات جانی بسیاری همراه است. طبق گفته بان‌کی‌مون دبیر کل سازمان ملل متحد در سخنرانی روز خانواده در 15 می سال 2009، احتمال مرگ یک زن در هنگام زایمان در کشورهای درحال توسعه 300 بار بیشتر از کشورهای توسعه یافته است. بنابراین مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی هنگام زایمان یکی از اولین اقداماتی است که باید برای مادران فراهم شود. اگر قصد دارید صاحب فرزند شوید یکی از مسئولیت‌های شما مراقبت‌های پیش از زایمان است که بر روی سلامت مادر و کودک تاثیر مستقیم خواهد داشت. در صورت دسترسی به امکانات مناسب، داشتن تغذیۀ خوب، بررسی‌های پیش از بارداری، بررسی‌های دوران بارداری و فراهم کردن شرایط مناسب و مراقبت‌های پزشکی در هنگام زایمان ضروری خواهد بود.
نقش مادران در اوایل کودکی
مادر اولین کسی است که با فرزند خود ارتباط برقرار می‌کند. حتی پس از تولد، مادر اولین مراقب فرزند است. نحوه تعامل مادر با کودک در ماه‌ها و سال‌های اولیه تأثیر عمیقی بر کودک می‌گذارد که در سال‌های بعد در محیط اجتماعی و عاطفی کودک منعکس خواهد شد. در سال‌های ابتدایی زندگی نوزادان برای زنده ماندن و به‌ویژه تغذیه به مادران خود وابسته هستند. در نتیجه تعامل مادرها با نوزادان بسیار بیشتر است و نقش مادر در خانواده در این سال‌ها، بسیار پررنگ و اساسی خواهد بود.
در پنج سال ابتدایی زندگی، شبکه سیناپسی مغز در حال شکل‌گیری است. در این مرحله کودکان نوپا از تماس برقرار کردن با دیگران استقبال می‌کنند. در نتیجه نحوۀ تعامل والدین با فرزندان و مشارکت آنها در فعالیت‌هایی که به رشد شناختی، اجتماعی و عاطفی کودکان منجر می‌شود، آیندۀ کودکان را مشخص می‌کند.
نقش مادران در آموزش کودکان
معمولاً آموزش رسمی کودکان از دوران پیش‌دبستانی آغاز می‌شود. هرچند قبل از آن هم کودکان در هر لحظه در حال یادگرفتن چیزهای تازه هستند. مادرها می‌توانند با معلم کودک خود در ارتباط باشند و در محیط خانه به تقویت یادگیری کودک کمک کنند.
بچه‌ها زمانی شکوفا می‌شوند که رابطه‌ای امن و مثبت را با دیگران به‌ویژه والدینشان تجربه کنند. مطالعات نشان داده که در دوران کودکی بچه‌ها از نظر رشدی از محیط اطراف و افراد نزدیک خود چیزهای زیادی یاد می‌گیرند. بنابراین، به‌عنوان اصلی‌ترین فرد در زندگی کودک، رابطۀ مادر با فرزندش بسیار مهم است. مادر نقش‌های متعددی در رشد کودک ایفا می‌کند، زیرا او در تمام جنبه‌های رشد کودک مانند رشد عاطفی، اجتماعی، جسمی، شناختی و استقلال مانند یک آموزگار در کنار او خواهد بود.
نقش مادران در دوران نوجوانی فرزندان
خیلی از اوقات وقتی فرزندان به سن نوجوانی می‌رسند والدین آنها احساس می‌کنند که از آنها دور شده‌اند. با این حال رفتار نوجوان‌ها تا حد زیادی به رابطۀ آنها با والدینشان بستگی دارد. در این زمان مسئولیت مادر در خانواده اهمیت بسیاری دارد. مادرها می‌توانند با نوجوانان خود ارتباط دوستانه‌ای داشته باشند؛ آنها را درک کنند و آنها را تشویق کنند تا درباره مشکلات خود صحبت کنند.
مادرها می‌توانند زمان مشخصی از هر روز را به صحبت کردن و وقت گذرانی با نوجوان خود اختصاص دهند. مثلا یک پیاده‌روی دو نفره و صحبت دربارۀ فعالیت‌های روزانه تجربه مادر و فرزندی جالبی خواهد بود و به ایفای نقش مادر در خانواده کمک خواهد کرد. یک راه خوب برای مادران این است که با والدین دوستان فرزند خود آشنا شوند و از فعالیت‌های او باخبر باشند. ضمناً آنها باید در عین حال که کمی فرصت به نوجوان خود می‌دهند تا استقلال را تجربه کند، توانایی نه گفتن به فرزند خود را داشته باشند و بدون تعارف از او درباره ساعت‌های رفت‌وآمد و اینکه با چه کسانی وقت می‌گذراند، سوال بپرسند.
حتی با رعایت موارد بالا، دوران نوجوانی فرزندان می‌تواند سخت و پرتلاطم باشد. اگر در روابط بین خود و فرزندتان دچار مشکل شدید بد نیست از یک مشاور کمک بگیرید. همین حالا هم می‌توانید از بین مشاوران مجرب یاری وی یکی را انتخاب کنید و وقت مشاوره آنلاین خود را تعیین کنید تا سریع‌تر به راه‌حل مناسب دست پیدا کنید.
مسئولیت‌های والدین در قبال فرزندان
بسیاری از مسئولیت‌هایی که والدین در قبال فرزندان خود دارند بین مادرها و پدرها مشترک است. هرچند ممکن است مدت زمانی که مادرها با فرزندان خود می‌گذرانند بیشتر باشد و بنابراین نقش مادر در خانواده بسیار پررنگ خواهد بود. به طور کل مسئولیت والدین در چند دسته قرار می‌گیرد:
- ایجاد محیط امن برای کودکان و نوجوانان: دور نگه داشتن فرزندان از آزار جسمی، جنسی و عاطفی، دور نگهداشتن اشیاء ناامن از دسترس کودکان، داشتن شناخت کافی از کسانی که از کودکان مراقبت می‌کنند و به طور کل از بین بردن هر خطر احتمالی از وظایف اصلی والدین است.
- برطرف کردن نیازهای اساسی فرزندان: مسئولیت دیگر والدین برطرف کردن نیازهای اولیه مانند، غذا، محل خواب مناسب، نیازهای پزشکی و لباس مناسب است.
- برطرف کردن نیازهای روانی کودکان: نقش مادر از نظر روانشناسی این است که منحصربه‌فرد بودن فرزندش رابپذیرد و به او احترام بگذارد. والدین می‌توانند فرزند خود را به زندگی سالم، ورزش کردن و رعایت بهداشت تشویق کنند، دستاوردهای او را جدی بگیرند و او را تشویق کنند. به‌علاوه والدین باید رفتار نادرست کودک را به معنای فرصتی برای آموزش ببینند نه زمانی برای انتقاد یا تمسخر.
- آموزش اخلاقیات: والدین موظفند ارزش‌های اخلاقی مانند مسئولیت‌پذیری، احترام، صداقت و بخشش را به فرزندان خود بیاموزند.
- آموزش احترام متقابل: برای اینکه نحوۀ احترام گذاشتن را به فرزندان خود بیاموزید، باید به آنها احترام بگذارید. استفاده از زبان محترمانه در کنار احترام به احساسات، عقاید، حریم خصوصی و فردیت فرزندان از وظایف پدر و مسئولیت مادر در خانواده است.
- داشتن نظم و انضباط موثر و مناسب: والدین باید ساختارمندی را به فرزندان بیاموزند. سازگاری، قابل پیش‌بینی بودن و منصفانه بودن از شرایط لازم برای داشتن نظم و انضباط است.
- سهیم شدن در آموزش فرزندان: والدین باید به طور منظم با معلم فرزند خود ارتباط برقرار کنند، مطمئن شوند که فرزندشان هر شب تکالیف خود را انجام می‌دهد و به او در این کار کمک کنند.
- شناخت درست فرزندان: سپری کردن زمان باکیفیت در کنار فرزندان، داشتن ارتباط نزدیک با او و سوال کردن و برقراری ارتباط به شناخت بهتر والدین کمک می‌کند.
اهمیت نقش مادری و همسری
بعد از به دنیا آمدن فرزاندان اغلب زن‌ها بیشتر وقت خود را به پرداختن به نقش مادری در خانواده سپری می‌کنند و پیدا کردن تعادلی بین مادر بودن و همسر بودن برای آنها سخت و استرس‌زا می‌شود. در نتیجه گاهی مادرها در رابطه با نقش همسری خود احساس گناه می‌کنند. آنها فکر می‌کنند دیگر نمی‌توانند به اندازه کافی برای رابطه‌ای که با همسرشان دارند، وقت بگذارند.
هر دو این نقش‌ها به یک اندازه مهم هستند. اگر بین زن و شوهر ارتباط محکم، گرم و محبت‌آمیزی وجود داشته باشد این فرصت وجود خواهد داشت که ارتباط بین والدین و فرزندان نیز تقویت شود.
راه‌هایی برای ایجاد تعادل بین مادر بودن و همسر بودن
برای کسانی که به سختی می‌توانند بین نقش‌های خود تعادل برقرار کنند، راهکارهایی وجود دارد که بتوانند با آرامش بیشتر به فعالیت‌های روزانه و وظایف خود بپردازند و کمتر در مورد این مسئله نگران باشند:
- وقت گذاشتن برای خود: همه انسان‌ها نیاز دارند تا کمی برای خودشان وقت بگذارند. زنان نباید برای برطرف کردن نیاز اعضای دیگر خانواده نیازهای خودشان را نادیده بگیرند. گذراندن یک روز در کنار دوستان می‌تواند به آنها در از بین بردن استرس و پیشگیری از فرسودگی کمک کند. در نتیجه عملکرد آنها در اجرای نقش‌های مادرانه و همسرانه بهبود پیدا می‌کند.
- داشتن توقعات صحیح از شریک زندگی و فرزندان: زن‌ها باید بتوانند در مورد مسائل خود با همسرشان صحبت کنند و توقعات خود را آزادانه بیان کنند. اگر بچه‌ها به اندازه کافی بزرگ هستند، بهتر است این گفت‌وگو با آنها هم شکل بگیرند. به این ترتیب اعضای خانواده می‌توانند برای اجرای بهتر نقش‌ها از هم حمایت کنند.
- جدی گرفتن نقش پدرها: درست است که نقش مادر از نظر روانشناسی بسیار مهم است، اما پدرها هم در خانواده نقش مهمی را ایفا می‌کنند. پدرها هم سهم قابل توجهی در بزرگ کردن فرزندان دارند. بچه‌ها باید از نقش پدر در خانواده آگاه باشند و بدانند چطور می‌توانند قدردان او باشند و از اعضای خانواده خود حمایت کنند.
- تقسیم وظایف و کارها: یک نفر نمی‌تواند تمام کارهای خانه را به‌تنهایی انجام دهد. بهتر است بین تمام اعضای خانواده با توجه به سن و وظایفی که دارند، تعامل و تقسیم کار صورت بگیرد. لازم است برای انجام مسئولیت‌های مربوط به فرزندان تعاملی بین مادرها و پدرها وجود داشته باشد. به‌علاوه همه ما گاهی به کمک نیاز داریم. ممکن است یک دوست قابل اعتماد یا یکی از اقوام نزدیک بتواند هر از چند گاهی در برخی کارها به مادر خانواده کمک کند.
بیشتر بخوانید:9 علت دعوا با پدر و مادر و رفع اختلاف با والدین
ایجاد تعادل بین شغل و نقش مادر در خانواده
امروز تعداد زنان شاغل بیشتر شده و بسیاری از آنها با چالش و استرس بسیاری روبه‌رو هستند. آیا واقعاً راهی وجود دارد که بتوان بین نقش مادری و داشتن شغل بیرون از خانه تعادل برقرار کرد؟
هیچ قانون صد در صدی وجود ندارد که بگوید تعادل بین کار و زندگی دقیقاً در چه نقطه‌ای برقرار می‌شود. شما مادرانی را خواهید دید که ساعات طولانی در محل کار می‌مانند، زیرا شغلی دارند که از آن لذت می‌برند و می‌خواهند ارزش کار را به فرزندان خود بیاموزند. از طرفی مادرانی را خواهید دید که شغل خود را رها می‌کنند تا در خانه با بچه‌ها بمانند، زیرا اولویت آنها این است که 100 درصد وقت خود را به تربیت کودکان اختصاص دهند.
زنان شاغل برای ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی به برنامه‌ریزی بسیار دقیقی احتیاج دارند. برای این کار تهیه یک فهرست از کارهایی که باید در هر روز انجام شود و اولویت‌بندی آنها کمک‌کننده خواهد بود. البته قطعاً مشارکت پدرها در فعالیت‌های مربوط به خانه از ضروریات زندگی مدرن است که هم به ارتباط بهتر بین پدرها و فرزندان کمک می‌کند و هم برای ایجاد تعادل بین وظایف مختلف مادر خانواده مفید خواهد بود.
در این مقاله تلاش کردیم تا به نقش مادر در خانواده بپردازیم. هرکجا از زندگی خانوادگی احساس کردید که مشکلی در ارتباط‌های شما وجود دارد یا نمی‌توانید بین مسئولیت‌هایی که دارید تعادل برقرار کنید، کمک‌های یک روانشناس می‌تواند برای شما مفید باشد. می‌توانید در کوتاه‌ترین زمان با مشاوران یاری وی تماس بگیرید و از خدمات مشاوره آنلاین استفاده کنید.
