ازدواج فامیلی چه خطرات و مزایایی دارد؟

ازدواج فامیلی همیشه یکی از موضوعات داغ فرهنگی اجتماعی در جوامع مختلف و در دوره‌های تاریخی گوناگون بوده است. متداول‌ترین این ازدواج‌ها که میان نوه‌های یک جد مشترک انجام می‌شود در برخی از ادیان و فرهنگ‌ها بسیار موردحمایت قرار دارد و در برخی فرهنگ‌های دیگر نکوهش می‌شود. در این مقاله درمورد خطرات و فایده‌های ازدواج فامیلی صحبت خواهیم کرد.

منظور از ازدواج فامیلی چیست؟

زمانی که زن و مرد با هم اشتراک خونی داشته باشند، می‌توانیم ازدواج آن‌ها را فامیلی بدانیم. اما اگر بخواهیم به یک تعریف دقیق‌تر برسیم، می‌توانیم ازدواج بین نوه‌ها که معروف‌ترین آن‌ها ازدواج دخترخاله-پسرخاله و دخترعمو-پسرعمو است را به‌عنوان ازدواج فامیلی طبقه‌بندی کنیم.

در علوم اجتماعی و رفتاری پدیده‌ای به نام اگزوگامی وجود دارد که به معنای ازدواج درون خانوادگی، درون‌گروهی یا درون قبیله‌ای شناخته می‌شود. بیشتر جوامع سنتی و مذهبی به دلایل مختلفی مثل پایداری اصل و نسب، قدرت‌گرفتن قبیله و آیین و حفظ اموال و دارایی‌ها در گروه‌های خودی به اگزوگامی معتقد بوده و هستند.

ازدواج فامیلی مزایای زیادی مخصوصا در بافت فرهنگی جوامع سنتی برای خانواده‌ها دارد، اما در قرن اخیر و با گسترش شیوه‌های علمی و توسعه علم ژنتیک، زوایای تاریکی از خطرات احتمالی این نوع ازدواج‌ها مشخص شده که می‌تواند نسبت به کفه مزایا، سنگینی کند. به همین دلیل در بسیاری از کشورها قوانین منع ازدواج فامیلی تصویب شده است.همچنین ازدواج فامیلی در نتیجه ی ازدواج های سنتی افراد به وقوع می پیوندد.برای کسب اطلاعات بیشتر,مطلب ازدواج سنتی یا مدرن را مطالعه کنید.

چرا ازدواج فامیلی می‌تواند خطرناک باشد؟

‌هم‌خونی یا ژن‌های مشترک بین اعضای یک خانواده، بزرگ‌ترین عامل دردسر برای ازدواج های فامیلی است. ژن‌ها که می‌توانند تمام ویژگی‌های شخصیتی ما مثل رنگ پوست و مو را تعیین کنند، از پدران و مادرانمان برایمان به ارث می‌رسد. اما همین ژن‌ها می‌توانند بیماری‌های ژنتیکی را هم از نسلی به نسل بعد منتقل کنند.

ما نیمی از ژن‌هایمان را از پدر، و نیم دیگر را از مادرانمان می‌گیریم. این جفت ژن‌ها می‌توانند در دو حالت قرار داشته باشند: بارز و نهفته. زمانی یک ویژگی مثل رنگ چشم در ما ایجاد می‌شود که هر دو ژن رنگ چشم در ما بارز باشند. اما اگر یکی از آن‌ها نهفته باشد، این ژن بارز است که نتیجه را مشخص می‌کند. در حالت سوم، اگر هر دو ژن نهفته باشند، امکان ظاهرشدن آن ویژگی فراهم می‌شود.

حالا درمورد بیماری‌های وراثتی همین مورد را در نظر بگیرید. اگر ژن‌های بیماری را که از پدر و مادرمان می‌گیریم نهفته باشند، آن ژن‌ها نمی‌توانند منجر به بیماری‌زایی شوند. حالا فرض کنید که جد شما ژن بیماری‌زای نهفته داشته باشد و آن را به هر دو نوه خود منتقل کند. کودک حاصل از این ازدواج، این یک جفت ژن نهفته را به ارث می‌برد که می‌تواند باعث نمایان شدن بیماری در او شود.

بیماری‌های ژنتیکی حاصل از ازدواج فامیلی دامنه گسترده‌ای دارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از عقب‌ماندگی ذهنی، نابینایی و ناشنوایی، اختلالات خونی و ناهنجاری در تشکیل و ساخت استخوان‌ها. سندروم داون، سندروم ترنر، سندروم نونان و سندروم کلاین فلتر هم از شایع‌ترین سندروم‌های وراثتی به کودکان این ازدواج‌ها‌ هستند.

از نظر علمی، پرخطرترین ازدواج فامیلی ازدواج بین دخترخاله و پسرخاله است چرا که بیشترین مشابهت ژنتیکی را با یکدیگر دارند، بنابراین احتمال بیماری ژنتیکی کودک افزایش پیدا می‌کند. به جز بیماری، خطر دیگر ازدواج فامیلی سقط جنین است. مطابق آمار، از هر 500 حاملگی در ازدواج‌های خویشاوندی، 50 مورد به سقط و 22 مورد به مرده‌زایی منجر می‌شود.

چطور می‌توان خطرات ازدواج فامیلی را کاهش داد؟

آزمایش و مشاوره ژنتیکی پیش از ازدواج و غربالگری‌ در دوران بارداری مهم‌ترین راهکارها برای کاهش خطرات هستند. البته انجام این موارد لزوماً خطرات انتقال بیماری را به صفر نمی‌رساند. اما قطعا می‌تواند میزان ریسک را کاهش دهد.

آزمایش‌های ژنتیکی معمولا می‌توانند امکان وقوع نقایصی چون سندروم داون، هموفیلی، نقص لوله‌های عصبی و هماتوکروماتوز را بررسی کنند. سوال مهمی که ممکن است برای بسیاری از افراد پیش بیاید این است که آیا فقط ازدواج فامیلی می‌تواند منجر به ظهور بیماری‌های وراثتی شود؟ پاسخ خیر است. ممکن است زوج‌های غیرخویشاوند هم کودکانی با چنین نقایصی داشته باشند. اما باید بدانید که ازدواج فامیلی ریسک ظهور بیماری را در نسبت به زوج‌های معمولی تا 5/2 برابر افزایش می‌دهد.

معایب ازدواج فامیلی

به جز نقص ژنتیکی، ازدواج فامیلی می‌تواند دردسرهای دیگری هم با خود به همراه داشته باشد و برخلاف تصور نه‌تنها قوام یک خاندان را تحکیم نبخشد، بلکه باعث از میان رفتن ارتباطات خانوادگی هم بشود. در ادامه برخی از مهم‌ترین معایب ازدواج فامیلی را بررسی می‌کنیم.

اجبار آداب و رسوم و غیاب عشق

در بسیاری از خانواده‌ها و شهرها هنوز از طرف خانواده‌ها این اجبار وجود دارد که فرزندانشان را مطابق آداب و رسوم قدیمی به ازدواج یکدیگر دربیاورند. اما جوان‌های امروزی با نسل‌های قبلی متفاوتند و شاید کمتر زیر بار ازدواج بدون عشق و علاقه بروند. یا اگر تن به چنین اجباری دهند ممکن است نتوانند روابط عاطفی گرمی با یکدیگر داشته باشند و رابطه آن‌ها به مرور سرد شود.

دخالت‌های نابجای خانواده‌ها

در ازدواج فامیلی حتی کوچک‌ترین اختلافات میان زوج‌ها می‌تواند به بزرگ‌ترین اختلافات خانوادگی منجر شود. چراکه که خانواده دو طرف با یکدیگر آشنا هستند ممکن است این اجازه را به خود بدهند که در شخصی‌ترین مسائل و جزئیات روابط زوج‌ها وارد شوند و اظهار نظر کنند.

انتقال ژن‌های نهفته به نسل‌های بعدی

حتی اگر یک ازدواج فامیلی به تولد کودکان معلول منجر نشود، نمی‌توانیم خطر مشکلات ژنتیکی را برطرف‌شده در نظر بگیریم. چراکه این ژن‌های نهفته نسل به نسل منتقل می‌شوند و بلاخره در توالی شجره‌های خانوادگی یک جا ظاهر می‌شوند و خود را نشان خواهند داد.

دعوا و طلاق پردردسر

اگر یک ازدواج فامیلی به دعوا یا شکست منجر شود، عواقب آن می‌تواند دامان خانواده‌ها یا قوم و قبیله‌ها را بگیرد و منجر به شکاف‌های عمیق خانوادگی شود. بنابراین ممکن است فرایند طلاق در چنین ازدواج‌هایی بسیار فرسایشی شود و معضلات اجتماعی زیادی مثل دعواهای فامیلی را هم به بار بیاورد.

مزایای ازدواج فامیلی

همیشه این مورد را به یاد داشته باشید که پشت آداب و رسومی نیاکانمان بر اجرای آن‌ها اصرار و جدیت خاصی داشتند، همیشه می‌توان دلایلی از جنس بقا و حفظ نژاد پیدا کرد. ازدواج فامیلی هم از این قاعده مستثنی نیست، بنابراین می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد.

 تحکیم بنیان‌های خانوادگی

ازدواج درون فامیلی یکی از دلایل اتحاد خانواده‌هاست، مخصوصا وقتی که گستره و بزرگی یک خانواده یا خاندان با سرعت زیاد رشد کند. ازدواج فامیلی می‌تواند شاخه‌ها و انشعاب‌های مختلف شجره را به هم پیوند بزند و باعث استحکام ریشه‌ها شود.

شباهت‌های فرهنگی اقتصادی

اختلاف فرهنگی و طبقاتی از مهم‌ترین دلایل بسیاری از طلاق‌ها در ایران است. اما ازدواج فامیلی دیگر با این مشکلات مواجه نخواهد بود زیرا افراد یک خانواده که پس‌زمینه‌های مشترک بسیار زیادی با هم دارند، در بسیاری موارد بسیار به هم شبیه هستند.

دلایل اقتصادی

حفظ ثروت‌های مشترک درون یک خانواده مهم‌ترین مزیت ازدواج فامیلی است. مخصوصا برای خانواده‌های مرفه که در ارثیه‌ها و ثروت‌های مشترک با هم شریک هستند. ازدواج فامیلی باعث می‌شود این منابع مالی در انحصار خانواده باقی بماند و به دست افراد غریبه نرسد.

شناخت نسبتا کامل طرفین

دیگر مزیت ازدواج فامیلی این است که دیگر لازم نیست وقت و انرژی بسیاری زیادی برای شناخت طرف مقابل صرف شود، چراکه خانواده‌ها در طول سال‌ها رفت‌وآمد به شناخت جامعی از خصوصیات اخلاقی یکدیگر پی برده‌اند. البته نباید خیالتان راحت شود و تحقیقات اولیه را انجام ندهید.

ازدواج فامیلی در اروپا و سایر جهان

ازدواج فامیلی امروزه همچنان آمار قابل توجهی را به خود اختصاص می‌دهد. البته بیشتر این موارد در کشورهای کمتر توسعه‌یافته یا سنتی رخ می‌دهد. جوامعی که هنوز بر وصلت درون‌خانوادگی به چشم یک امر مقدس و یک آیین لازم‌الاجرا نگاه می‌کنند.

یک میلیارد نفر از جمعیت جهان در جنوب آسیا، خاورمیانه و شمال آفریقا زندگی می‌کنند. یعنی مناطقی که بیشترین آمار ازدواج فامیلی را به خود اختصاص داده‌اند. در این نواحی از کره زمین از هر سه ازدواج، یکی ازدواج فامیلی است. همچنین مطابق آمار، 5/8 درصد از کودکان سراسر جهان از پدر و مادرهای خویشاند متولد شده‌اند.

اما وضعیت ازدواج فامیلی در برخی از کشورهای اروپایی مثل رومانی، بلغارستان و صربستان غیرقانونی یا تحت شرایط خاص مجاز شمرده می‌شود. این مسئله در مورد آمریکا هم صدق می‌کند و در اکثریت ایالت‌ها، ازدواج فامیلی منع قانونی دارد. این قوانین جهت جلوگیری از مشکلات ژنتیکی و انتقال بیماری‌های ژنتیکی به نسل‌های بعدی تصویب شده است.

نتیجه‌گیری

ازدواج فامیلی به دلیل نقش مهمی که در انتقال بیماری‌های ژنتیکی به نسل‌های آینده دارد، خطرات و محدودیت‌های خاص خود را دارد، علم و دانش امروزه توانسته با برخی از اقدامات مثل آزمایش ژنتیک این خطر را کاهش دهد. اما جدای از این مشکل، ازدواج فامیلی مزایا و معایب خاص خود را دارد که باید برای زوج‌های خویشاوندی که قصد ازدواج با یکدیگر را دارند، کاملا بررسی شود. شاید بهترین کار قبل از ازدواج فامیلی مراجعه به مشاور قبل ازدواج باشد تا بتوان بهترین تصمیم را گرفت.