وسواس چیست؟ آیا شما هم وسواس دارید ؟؟

وسواس چیست؟ احتمالاً اولین تصویری که بعد از خواندن کلمۀ وسواس به ذهنتان می‌رسد، کسی است که به‌شدت در حال تمیزکردن خانه است. ولی وسواس جنبه‌های دیگری هم دارد. آیا وسواس فقط به تمیزکردن مربوط می‌شود یا به افکار و رفتارهای ما هم ربط پیدا می‌کند؟ کسی که مدام به یک موضوع فکر می‌کند و در اثر آن فکر مضطرب می‌شود، دچار وسواس شده است.

در این مقاله می‌خواهیم درمورد انواع وسواس، علائم وسواس فکری و علت ایجاد وسواس صحبت کنیم. اگر فکر می‌کنید خودتان دچار وسواس هستید یا در نزدیکانتان شخصی وسواسی می‌شناسید، این مقاله می‌تواند برای شما مفید باشد. همچنین، برای مشاورۀ درمان وسواس فکری می‌توانید روی کمک مشاوران یاری وی حساب کنید.

وسواس جبری چیست؟

وسواس جبری یا OCD به اختلالی گفته می‌شود که فرد مبتلا به آن، دائماً به افکار و ایده‌های ناخواسته فکر می‌کند (یا وسواس فکری دارد). این افکار باعث می‌شود که فرد بیمار کارهای تکراری انجام بدهد (وسواس جبری). رفتارهای تکراری مثل شستن دست‌ها، بررسی‌کردن شیر گاز، قفل‌کردن در و بستن شیر آب می‌تواند در فعالیت‌های روزانه و تعاملات اجتماعی فرد اختلال ایجاد کند.

خیلی از کسانی که گرفتار وسواس جبری هستند، افکار ناراحت‌کننده یا رفتارهای تکراری دارند. این رفتارها و افکارها ممکن است در حالت عادی آزاردهنده نباشند. اما کسی که وسواس جبری دارد، همیشه به این چیزها فکر می‌کند. مثلاً چندین بار در طول روز حمام می‌رود یا موقع خروج از خانه چند بار در را قفل می‌کند و به خانه برمی‌گردد تا از بستن شیرگاز و بستن شیرآب مطمئن شود.

توجه کنید که این رفتارها چندین بار در طول روز و هر روز تکرار می‌شوند. فرد مبتلا به OCD ممکن است بداند که این افکار غیرواقعی هستند، اما در رهایی از افکار و رفتارهای ناخواسته‌‌اش به کمک نیاز دارد.

انواع وسواس چیست؟

1. کمال‌گرایی

در وسواس کمال‌گرایی، فرد دوست دارد همیشه کامل و دقیق باشد. این‌گونه افراد سعی می‌کنند وسایل را در جای خودشان بگذارند و همه‌چیز را به‌صورت قرینه بچینند. افرادی که دچار وسواس کمال‌گرایی هستند، بیش از حد فکر می‌کنند و در همه کاری باید عالی باشند و جواب درستی بدهند.

همین افکار باعث می‌شود که فرد روی تمیزی و کنترل همه‌چیز تأکید کند. کمال‌گرایی، کنترل همه‌چیز و همیشه تمیز بودن به کار و فعالیت زیادی احتیاج دارد؛ بنابراین، فشار روحی و روانی زیادی روی فرد وسواسی است.

2. وسواس فکری در رابطه

وسواس فکری نوعی از وسواس است که با داشتن آن، مدام به شخصی فکر می‌کنید و دوست دارید با او وقت بگذرانید. مثلاً تصور کنید در یک رابطۀ عاطفی هستید. اگر وسواس فکری داشته باشید، همواره به شریک عاطفی‌تان فکر می‌کنید. کجاست؟ چه کار می‌کند؟ چرا پیامم را جواب نمی‌دهد؟ چرا دیر جواب می‌دهد؟

این فکرها ممکن است درمورد فرزند، همسر، خواهر یا افراد دیگر هم رخ دهد. در چنین مواقعی، افکار و احساساتتان را نمی‌توانید کنترل کنید. وسواس فکری شدید ممکن است به رفتارهای ناخوشایند، توهم و رفتارهای خطرناک منجر شود.

3. وسواس به آلودگی

فردی که به آلودگی وسواس دارد، مدام فکر می‌کند که ممکن است مریض شود یا بدنش کثیف و آلوده شده است. وسواس آلودگی، ترس از میکروب‌ها، بیماری، کثیفی، خوردن چیزهای آلوده یا تماس با مواد شیمیایی و پاک‌کننده‌هاست.

کسانی که همیشه در حال شست‌وشو هستند، در روز چندین بار حمام می‌روند و به غذای دست‌پخت دیگران بسیار حساس هستند، وسواس آلودگی دارند. این افراد دوست ندارند به مکان‌های عمومی مثل رستوران و استخر بروند. آن‌ها می‌ترسند کثیف یا مریض شوند.

4. افکار مزاحم و ناراحت‌کننده

وسواس فقط به تمیزکردن و شست‌وشو مربوط نمی‌شود. بعضی از کسانی که وسواس فکری دارند، به چیزهای تکراری و ناخواسته فکر می‌کنند. افکار مزاحم کنترل‌ناپذیر هستند و ممکن است هیچ پشتوانۀ منطقی نداشته باشند.

مثلاً کسی که دائماً به کارهای خشونت‌آمیز فکر می‌کند، به وسواس مبتلاست. این نوع از وسواس ممکن است به رفتارهای خطرناک تبدیل شود و فرد بیمار باید خیلی زود به مشاور و متخصص مراجعه کند. مشاورهای یاری وی در درمان انواع وسواس و مشاورۀ درمان وسواس فکری به شما کمک می‌کنند.

علل بروز وسواس فکری چیست؟

وسواس فکری و وسواس جبری از اختلال‌های رایجی هستند که افراد زیادی گرفتار آن می‌شوند. این اختلال ربطی به سن ندارد و ممکن است کودکان و نوجوانان را هم گرفتار کند. علل بروز وسواس فکری زیاد مشخص نیست. اما عواملی زیر ممکن است باعث این اختلال شوند.

1. ژنتیک

محققان متوجه شده‌اند افرادی که اقوام درجه‌ یکشان (پدر و مادر و خواهر و برادرشان) وسواس داشتند، ممکن است خودشان هم گرفتار این اختلال شوند.

2. ساختار و عملکرد مغز

تحقیقات مربوط به ارتباط بین وسواس فکری و ساختار مغزی هنوز مشخص نیست؛ ولی طبق تحقیقات، تصاویر مغزی افراد سالم و افراد مبتلا به وسواس جبری با هم تفاوت داشتند. این مسئله نشان می‌دهد که ارتباطی بین علائم وسواس جبری و اختلال‌های مغزی وجود دارد.

3. محیط

تروما و اتفاق‌هایی که در کودکی رخ می‌دهد بر افکار و رفتارهای بزرگسالی تأثیر می‌گذارد. بنابراین، محیطی که کودک در آن بزرگ شده است و اتفاق‌هایی که در آن رخ داده است ممکن است باعث وسواس فکری و جبری شود. گاهی‌اوقات کودکان از والدینشان این رفتارها را یاد می‌گیرند و تکرار می‌کنند؛ مثلاً کودکی که مادرش همیشه در حال تمیزکردن خانه است، ممکن است این رفتار را از او یاد بگیرد.

وسواس فکری منجر به بروز چه اختلالاتی می‌شود؟

وسواس فکری ممکن است باعث اختلال‌های روانی و مشکلات جسمی شود. مثلاً فردی که دائماً به تمیزی و شست‌وشوی بدن و دست‌هایش فکر می‌کند، دچار مشکلات پوستی می‌شود.

شاید این خبر را شنیده‌ باشید که زنی به دلیل اینکه در روز 20 بار حمام می‌رفت، از کار اخراج شد. این شخص زمان زیادی را صرف حمام‌کردن می‌کند و نمی‌‌تواند کار کند. بنابراین وسواس فکری و جبری در فعالیت‌های روزانه اشکال ایجاد می‌کند.

اضطراب و رفتارهای آسیب‌زننده هم از دیگر اختلال‌های ناشی از وسواس فکری هستند. این افراد معمولاً در زندگی و روابط اجتماعی‌شان هم به مشکل می‌خورند. مثلاً مادری که وسواس فکری دارد و همیشه نگران فرزندش است، برای فرزندش هم مشکل ایجاد می‌کند.

برای مشاورۀ درمان وسواس فکری چه کار باید بکنید؟

معمولاً افرادی که وسواس فکری و جبری دارند، دوست ندارند از دیگران کمک بگیرند. آن‌ها از بیماری‌شان خجالت می‌کشند. اختلال وسواس فکری هم یک اختلال ذهنی است و هیچ‌چیز خجالت‌‌آوری درمورد آن وجود ندارد. اگر وسواس دارید، تصور نکنید که دیوانه هستید و فقط شما با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنید. فراموش نکنید که این اختلال تقصیر شما نیست.

برای درمان و بهبود وسواس فکری می‌توانید مستقیماً به روانشناس یا مشاوره روانشناسی وسواس مراجعه کنید یا با دوستان و اعضای خانواده‌تان که گرفتار این مشکل هستند، صحبت کنید. بعضی از روان‌پزشک‌ها از رویکرد رفتارشناختی برای درمان وسواس فکری استفاده می‌کنند. البته داروهایی هم برای درمان وسواس وجود دارد که با تجویز پزشک باید مصرف کنید.