مراحل سوگواری را اولین‌بار در سال 1969، روانشناسی آمریکایی-سوئیسی به نام الیزابت کوبلر راس مطرح کرد. مراحل سوگواری پیشنهاد‌شده توسط این روانشناس، به‌عنوان چارچوبی برای بسیاری از متخصصان سلامت روان بوده که با روند غم و اندوه سروکار دارند.
فقدان و ازدستدادن شخصی که دوستش دارید، به‌شکل پیچیده‌ای احساسات شما را درگیر می‌کند. این غیرممکن است که بتوانید واکنش خود را در مواجهه با مرگ کسی که برایتان اهمیت داشته، پیش‌بینی کنید؛ حتی اگر بدانید قرار است چنین اتفاقی برای او بیفتد. بنابراین بهتر است بدانید که چه واکنش‌هایی ممکن است از خود نشان دهید.
فهرست محتوا
انواع سوگ و نشانه‌های غم فقدان
ممکن است دچار شوک شوید یا اعتقادات خود را از دست بدهید و وقایعی را که اتفاق افتاده است، حقیقی ندانید. همچنین احتمال دارد خیلی عادی با این موضوع کنار بیایید و به‌راحتی به زندگی خود ادامه دهید. در لحظات و ساعات ابتداییِ این اتفاق ممکن است احساسات و عواطف مختلفی را تجربه کنید که این‌ها کاملاً طبیعی است. به‌طور عمده، هیچ راه درست یا غلطی برای مقابله با فقدان عزیزی وجود ندارد.
اشخاص، عواطف مختلفی را تجربه می‌کنند و مراحل سوگواری هیچ فردی با فرد دیگر مشابه نیست. اما نقاط مشترکی وجود دارد که در مراحل سوگواری آورده شده است. برای درک راحت‌تر مراحل سوگواری، ابتدا لازم است بدانید سوگواری چیست.
سوگواری چیست؟
سوگواری نوعی پاسخ طبیعی به مرگ کسی است که دوستش داشته‌اید و برایتان اهمیت فراوانی داشته است. هیچ روش درست یا غلطی برای سوگواری وجود ندارد و افراد به شیوه‌های مختلف خودشان با غم و اندوه روبه‌رو می‌شوند. مهم آن است کاری را انجام دهید که برایتان مناسب‌تر است. اندوه و درد ناشی از فقدان یک عزیز، می‌تواند بسیار دردناک و آزاردهنده باشد و در این میان ابزاری در دست نیست که بتوان آن را از بین برد، اما می‌توان شدت و سنگینی این غم را کاهش داد. زمانی می‌رسد که می‌توانید بدون حضور آن شخص، به زندگی‌تان ادامه دهید.
مراحل سوگواری کوبلر راس
مراحل سوگواری ارائه‌شده توسط کوبلر راس عبارت است از:
- انکار؛
- عصبانیت؛
- چانه‌زنی؛
- افسردگی؛
- پذیرش.
اولین مرحله از مراحل سوگواری: انکار
سوگ، یک احساس قاطع است. وقتی شما به غم ازدستدادن کسی دچار می‌شوید، طبیعی است که واکنشی از خود نشان دهید. یکی از این واکنش‌ها که جزو مراحل سوگواری محسوب می‌شود، انکار است. در اولین مرحله از مراحل سوگواری، شما بروز چنین اتفاقی را انکار و رد می‌کنید. انکار به شما کمک می‌کند تا اخبار مربوط به فوت شخص عزیزتان را به‌مرور و ذره‌ذره هضم کنید. این رفتار، نوعی مکانیزم دفاعی محسوب می‌شود و به شما کمک می‌کند تا از شدت موقعیت مطلع شوید.
با خروج از مرحلۀ انکار، احساساتی که پنهان کرده بودید نمایان می‌شوند. احساسات درگیرکننده‌ای شما را در بر می‌گیرند که می‌توانند دشواری‌هایی را به همراه داشته باشند. اما باید بدانید که این مقابله با احساسات، بخشی از سفر سوگواری شماست.
دومین مرحله از مراحل سوگواری: عصبانیت
جایی که انکار، نوعی مکانیسم مقابله‌ای تلقی می‌شود، خشم یک واکنش مخفی‌کننده است. خشم، پنهان‌کردن بسیاری از احساسات و دردهایی است که شما آن‌ها را به دوش می‌کشید. حتی ممکن است عصبانیت خود را به‌سمت دیگران سوق دهید و به اجسامی که نزدیکتان است، آسیب وارد کنید. درحالی‌که مغز شما با دلایل منطقی‌اش می‌داند اجسام و اشخاصی که از روی عصبانیت به آن‌ها آسیب می‌رسانید مقصر نیستند، اما احساسات شما در آن لحظه بسیار شدیدتر از آن است که بتواند این موضوع را تشخیص دهد.
خشم ممکن است خود را در احساساتی مانند تلخی یا کینه پنهان کند. ممکن است خشم شما واضح نباشد. همۀ افراد این بخش از مراحل سوگواری را تجربه نخواهند کرد و برخی هم ممکن است در همین مرحله باقی بمانند. با کاهش و کنترل خشم، شما درمورد آنچه در حال وقوع است منطقی‌تر فکر خواهید کرد.
سومین مرحله از مراحل سوگواری: چانه‌زنی
ازدستدادن یکی از عزیزان ممکن است باعث شود که دست به هر راه و روشی بزنید تا از بروز عواقب آن جلوگیری کنید. راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید با آن‌ها چانه بزنید.
برخی از مثال‌های چانه‌زنی:
– «خدایا! اگه این شخص رو نجات بدی، من دست از خلاف می‌کشم.»
– «خدایا! اگه اجازه بدی همسرم زنده بمونه، من هم قول می‌دم به بچه‌های یتیم کمک کنم.»
– «اگه دوستم رو به من برگردونی، دیگه هیچ‌وقت عصبانی نمی‌شم.»
هنگامی که چانه‌زنی شروع می‌شود، شما اغلب درخواست‌های خود را به قدرتی بالاتر یا چیزی بزرگ‌تر از خودتان هدایت می‌کنید که ممکن است بتواند بر تغییر نتایج تأثیر بگذارد. این احساس درماندگی می‌تواند به شما حس کنترل بر چیزی را دهد که از کنترلتان خارج شده است. در حین چانه‌زنی، شما تمایل دارید روی عیب‌ها یا پشیمانی‌های شخصی خود تمرکز کنید و حتی ممکن است وارد نوعی معامله با قدرتی فراتر از خود شوید.
در این بخش از مراحل سوگواری معمولاً زمان‌هایی را به خاطر می‌آورید که ممکن است چیزهایی را که منظورتان نبوده گفته باشید و آرزو کنید که به عقب برگردید و رفتارتان را جبران کنید. شما همچنین تمایل دارید این فرضیه را داشته باشید که اگر اوضاع متفاوت پیش می‌رفت، شما در چنین موقعیت دردناکی در زندگی قرار نمی‌گرفتید.
چهارمین مرحله از مراحل سوگواری: افسردگی
درست همانند سایر مراحل سوگواری، افسردگی به روش‌های مختلفی تجربه می‌شود. هیچ راه درست یا غلطی برای تجربۀ آن و همچنین مهلتی برای غلبه بر آن وجود ندارد. در این مورد، افسردگی نشانه‌ای از یک وضعیت روانی نیست، بلکه پاسخی طبیعی و مناسب برای اندوه شماست. در مرحلۀ افسردگی، شما با واقعیت احترازناپذیر کنونی خود روبه‌رو هستید. قابل درک است که این مرحله، ممکن است شما را به احساس غم و ناامیدی شدیدی برساند.
افسردگی می‌تواند باعث شود در جنبه‌های دیگر هم احساس متفاوتی داشته باشید. شما ممکن است درپی افسردگی، چنین احساساتی را تجربه کنید:
- خستگی؛
- آسیب‌پذیری؛
- پریشان‌حالی؛
- تمایل‌نداشتن به ادامۀ زندگی؛
- ممانعت از خوردن غذا؛
- بی‌اعتنایی به وضعیت ظاهری؛
- بی‌ارزش‌شمردن لذت‌ها و موفقیت‌ها.
معمولاً تمام این عواطف، موقتی و پاسخی مستقیم به روند سوگ شماست. هرچقدر هم که این مرحله از مراحل سوگواری طاقت‌فرسا باشد، بخشی ضروری از سفر درمانی شما محسوب می‌شود.
پنجمین مرحله از مراحل سوگواری: پذیرش
این مرحله، مرحلۀ پذیرفتن این واقعیت است که عزیز شما از نظر جسمی از بین رفته و این شرایط جدید، دائمی است. گرچه ممکن است این واقعیت جدید خاطرتان را مکدر کند، اما درنهایت آن را خواهید پذیرفت. در آخرین مرحله از مراحل سوگواری شما یاد می‌گیرید که با این وضعیت به‌وجودآمده زندگی کنید. این هنجار جدیدی است که باید با آن زندگی را بیاموزید. شما اکنون باید در دنیایی زندگی کنید که دیگر عزیزتان در آن وجود ندارد.
بسیاری از مردم برای مقاومت در برابر این شرایط جدید، ابتدا سعی می‌کنند زندگی خود را مانند قبل از مرگ عزیزشان حفظ کنند. با گذشت زمان و از طریق تکه‌هایی از واقعیت، می‌بینند که نمی‌توانند گذشته را دست‌نخورده حفظ کنند. شرایط برای همیشه تغییر کرده است و آن‌ها باید وضعیت جدیدی را ایجاد کنند. پذیرش ممکن است فقط به‌معنی داشتن روزهای خوب بیشتر در مقابل روزهای بد باشد.
با شروع زندگی دوباره و لذت‌بردن از آن، اغلب احساس می‌کنید که با این کار به عزیزتان خیانت می‌کنید. شما هرگز نمی‌توانید موارد ازدست‌رفته را جایگزین کنید، اما می‌توانید ارتباطات جدید، روابط معنادار جدید و وابستگی‌های متقابل جدید را ایجاد کنید. به‌جای انکار احساسات خود، به نیازهایتان گوش دهید. حرکت کنید، تغییر کنید، رشد کنید و تکامل یابید. شما ممکن است شروع به برقراری ارتباط با دیگران کنید و درگیر زندگی آن‌ها شوید. شما روی دوستی‌ها و روابطتان حساب باز می‌کنید، شما دوباره زندگی را از سر می‌گیرید، اما تا زمانی که مراحل اندوه خود را در زمان خودش نگذرانید، این کارها غیرممکن خواهد بود.
آیا مراحل سوگواری همیشه از همین ترتیب پیروی می‌کند؟
خیر؛ همۀ افراد تمام مراحل سوگواری را تجربه نخواهند کرد و حتی ممکن است ترتیبشان هم متفاوت باشد. غم و اندوه برای هر فردی متفاوت است؛ بنابراین ممکن است در مرحلۀ چانه‌زنی با فراق کنار بیایید و در مرحلۀ بعد با عصبانیت یا انکار مواجه شوید. ممکن است ماه‌ها در یکی از مراحل سوگواری باقی بمانید، اما مراحل دیگر را به‌طور کامل بگذرانید.
سوگواری چقدر طول می‌کشد؟
پاسخ مناسبی برای این سؤال وجود ندارد. مراحل سوگواری برای هر شخص متفاوت است و احتمال دارد احساساتی داشته باشید که ماه‌ها یا سال‌ها بیایند و بروند. به‌تدریج متوجه می‌شوید که احساس غم و اندوه شما همیشه وجود ندارد و کنارآمدن با آن چندان دشوار نیست. البته ممکن است سوگ شما در برخی زمان‌ها مانند سالگردها و تولدها یا مکان‌های خاص، قوی‌تر و پررنگ‌تر جلوه کند.
برخی از افراد احساس می‌کنند که غم آن‌ها کاهش پیدا نمی‌کند و مدیریت فعالیت‌های روزمره برایشان مشکل است. برای مثال، آن‌ها ممکن است برای رفتن به محل کار، مراقبت از کودکان یا معاشرت با دوستان همچنان مشکل داشته باشند. چنانچه شما هم این مشکل را دارید یا نمی‌توانید با آن کنار بیایید، با مشاوران افسردگی یاری‌وی صحبت کنید. یاری‌وی، نوین‌ترین راه‌های ارتباطی را در اختیار شما قرار داده است تا به کمک آن‌ها بتوانید از مشاوران و متخصصان حوزۀ روابط اجتماعی بهره ببرید.
بدون جلسات حضوری و بدون پرداخت هزینه‌های آن‌چنانی، می‌توانید به‌صورت آنلاین (صوتی، تصویری یا متنی) با روانشناس آنلاين یاری‌وی ارتباط برقرار کنید تا آن‌ها به شما درخصوص چگونگی کنارآمدن با فقدان عزیزتان کمک کنند.
