«نه» یک کلمه متشکل از دو حرف ساده است که گاهی‌اوقات به‌زبان‌آوردن آن به سخت‌ترین کار دنیا تبدیل می‌شود. قدرت نه گفتن یکی از مهم‌ترین مهارت‌های فردی در طول زندگی شخصی و کاری هر انسانی است. متأسفانه گاهی‌اوقات برای برخی از ما بیان‌کردن این کلمۀ به‌ظاهر ساده، از بلندکردن یک وزنۀ 100کیلوگرمی هم دشوارتر می‌شود. اما واقعاً چرا نمی‌توانیم نه بگوییم؟ چه حسی در وجود ما مانع از این می‌شود که در برابر درخواست‌هایی که به هر دلیل، تمایلی به پذیرفتن آن‌ها نداریم، نه بگوییم؟ از منظر روانشناسی، این مشکل کاملاً قابل حل است. اگر می‌خواهید هنر نه گفتن را در خود تقویت کنید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
فهرست محتوا
منظور از هنر نه گفتن چیست؟
وقتی صحبت از قدرت نه گفتن می‌شود، منظور این نیست که وقتی با هر درخواستی از سوی کسی مواجه شدیم، بلافاصله نه بگوییم. اصولاً افرادی که این‌گونه با دیگران برخورد می‌کنند، خیلی زود در روابط اجتماعی خود با بن‌بست مواجه می‌شوند. کسی که هنر نه گفتن را در خود نهادینه کرده است، باید بتواند ضمن بیان‌کردن مخالفت خود در برابر درخواست‌های دیگران، هنر حفظ ارتباط اجتماعی با دیگران را نیز به کار ببندد. قرار نیست با نه گفتن دیگران را از خود دور کنیم. صرفاً قرار است به کارهایی که به هر دلیلی از نظر ما انجام‌دادن آن‌ها توجیهی ندارد، تن ندهیم.
فواید نه گفتن چیست؟
هنر نه گفتن یک مهارت فردی فوق‌العاده است که حریم امنی به دور انسان ایجاد می‌کند. بسیاری از گرفتاری‌هایی که افراد دچار آن می‌شوند، فقط به این دلیل است که قدرت نه گفتن به دیگران را ندارند. فواید نه گفتن خیلی زیاد است، اما در اینجا فقط به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- با نه گفتن فرصت اجرایی‌کردن برنامه‌های شخصی خود را از دست نمی‌دهیم.
- خود را از گرفتارشدن در مشکلات پیچیده دور نگه می‌داریم.
- مرز دقیق بین خود و دیگران در روابط اجتماعی‌مان را تعیین می‌کنیم.
- امکان هدایت‌کردن زندگی خود را در مسیری که مایل هستیم، پیدا می‌کنیم.
- امکان تسلط کامل بر توانایی‌ها و استعدادهای خود را پیدا می‌کنیم.
چرا قدرت نه گفتن نداریم؟
تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که چرا نه گفتن گاهی‌اوقات خیلی برایمان سخت می‌شود؟ به‌طور‌کلی از منظر روانشناسی چند دلیل مهم وجود دارد که باعث می‌شود قدرت نه گفتن از ما سلب شود که عبارت‌اند از:
- نمی‌خواهیم باعث ناراحتی دیگران شویم.
- قصد نداریم دیگران را از خود ناامید کنیم.
- نگران آن هستیم که ارتباطات اجتماعی‌مان را با دیگران از دست بدهیم.
- دلواپس ازدست‌دادن موقعیت اجتماعی یا شغلی خود هستیم.
- نمی‌خواهیم در نظر دیگران انسان ناتوانی به نظر برسیم.
- می‌خواهیم تعهد و علاقۀ خود را به کسی یا مجموعه‌ای اثبات کنیم.
- اعتماد‌به‌نفس لازم را برای نه گفتن نداریم.
- دوست داریم خود را در بین دیگران اصطلاحاً بالا بکشیم.
- از نظر تربیتی و فرهنگی قدرت نه گفتن اصلاً به ما آموزش داده نشده است.
- واقعاً قصد کمک داریم، ولی توانایی و امکانات خود را در نظر نمی‌گیریم.
چه زمانی باید نه بگوییم؟
برای تقویت قدرت نه گفتن باید ابتدا به این مسئله توجه داشته باشیم که دقیقاً چه زمانی باید در برابر درخواست‌های دیگران نه بگوییم. کسی می‌تواند ادعا کند که هنر نه گفتن را به‌خوبی در خود نهادینه کرده است که بداند چه زمانی وقت نه گفتن است و چه زمانی باید بله بگوید. وقتی با درخواستی مواجه می‌شوید، قبل از ردکردن یا پذیرفتن آن سؤالات زیر را در ذهن خود پاسخ دهید:
- آیا پذیرفتن آن خواسته مانع از تمرکز شما روی کارهای مهم‌تری می‌شود؟
- آیا پذیرفتن آن درخواست با ارزش‌ها، باورها و اهداف شما در تضاد است؟
- آیا قبول‌کردن باعث می‌شود که توان جسمانی و ذهنی شما تلف شود؟
- آیا در گذشته با قبول‌کردن درخواست‌های مشابه پشیمان شده‌ام؟
در‌صورتی‌که پاسخ این چهار سؤال بله بود، شک نکنید که باید درخواست دیگران را رد کنید؛ اما در‌صورتی‌که بعضی از آن‌ها پاسخ مثبت و برخی پاسخ منفی داشت، چالش اصلی آغاز می‌شود. باید برای هریک از این سؤال‌ها وزن مشخصی تعیین کنید تا درنهایت مشخص کنید کفۀ ترازو به‌سمت کدام‌یک سنگینی می‌کند؛ درنتیجه می‌توانید تصمیم نهایی را اتخاذ کنید.
5 راهکار طلایی برای تقویت قدرت نه گفتن
اگر بخواهیم مهارت‌های فردی را به ترتیب اهمیت رتبه‌بندی کنیم، شک نکنید که هنر نه گفتن حتماً در 10 مورد اول فهرست قرار می‌گیرد. به همین دلیل قصد داریم راهکارهایی طلایی را که می‌توانند به تقویت قدرت نه گفتن در هر فرد کمک کنند، بررسی کنیم.
1. از نه گفتن‌های کوچک شروع کنید
اگر جزو آن دسته از افرادی هستید که نمی‌توانید در برابر خواسته‌های دیگران نه بگویید و تصمیم گرفته‌اید که این عادت بد را کنار بگذارید، بهتر است از موقعیت‌های کم‌اهمیت شروع کنید. مثلاً وقتی برای خرید به فروشگاهی می‌روید و فروشنده مدام پیشنهادهای مختلفی پیش روی شما می‌گذارد، خیلی محترمانه پیشنهادهای او را رد کنید. امتحان کنید، مطمئن باشید که معجزه می‌کند.
2. پاسخ‌دادن را به تأخیر بیندازید
بسیاری از مواقع، شاید جواب‌دادن درلحظه به درخواست‌های دیگران باعث شود که نتوانید به جنبه‌های مختلف آن به‌درستی فکر کنید. حتی گاهی‌اوقات نمی‌توانید در همان لحظه پاسخ مناسبی برای ردکردن درخواست دیگران پیدا کنید. بنابراین برای خود زمان بخرید. بعد از مدتی قطعاً راحت‌تر می‌توانید جواب منفی خود را به درخواست دیگران بدهید. هنر نه گفتن فقط در حاضرجوابی نیست. گاهی‌اوقات زمان می‌تواند خیلی از کارها را راحت‌تر کند.
3. از مشاوره کمک بگیرید
مشاوره اعتماد به نفس می‌تواند گره‌های کوری را باز کند که گاهی‌اوقات انسان را مستأصل و درمانده می‌کنند. در این‌گونه جلسات، مشاور متخصص سعی می‌کند توانمندی‌ها و مهارت‌های نهفته و به‌ظاهر پنهانتان را به شما یادآوری کند. مشاوران خبرۀ یاری وی آماده هستند تا هنر نه گفتن را با شما تمرین کنند.
4. هیجانی نشوید
گاهی‌اوقات طرف مقابل سعی در تحریک احساسات شما برای گفتن پاسخ مثبت دارد. مثلاً به شما می‌گوید که این کار را از هرکس دیگری درخواست می‌کردم، برایم انجام می‌داد. به این‌گونه جمله‌ها اصلاً توجه نکنید. سعی کنید در نهایت آرامش تصمیم‌گیری کنید.
5. به تبعات پاسخ نه خود فکر کنید
گاهی‌اوقات در ذهن خود از کاه، کوه می‌سازیم. درواقع فکر می‌کنیم که اگر نه بگوییم، آسمان به زمین خواهد آمد و چه گرفتاری‌های بزرگی ایجاد می‌شود. برای حل این مشکل، دربارۀ تبعات نه گفتن فکر کنید. بعضی مواقع به این نتیجه می‌رسید که استفاده از قدرت نه گفتن هیچ هزینه‌ای برای شما ندارد.
هنر نه گفتن به روایت جملات
در ابتدای مطلب هم تأکید کردیم که وقتی از هنر نه گفتن حرف می‌زنیم، باید بدانیم که چگونه نه بگوییم تا احساس بی‌احترامی در طرف مقابل ایجاد نکنیم. در اینجا چند جملۀ کاربردی را ذکر می‌کنیم که قطعاً به کارتان می‌آید:
- ای کاش من دو نفر بودم تا می‌توانستم کاری را که می‌خواهید انجام دهم.
- باعث افتخار است که برای شما این کار را انجام دهم، اما الان نمی‌توانم.
- متأسفانه الان مشغول کار دیگری هستم، اما چند روز دیگر شاید بتوانم کمک کنم.
- خیلی ممنون که این پیشنهاد را به من دادید، اما الان در توان من نیست.
- خیلی از پیشنهاد شما خوشم آمد، اما بماند برای دفعۀ بعد.
کلام پایانی
وقتی به دیگران بله می‌گویید، مطمئن شوید که به خودتان نه نمی‌گویید. این جملۀ بسیار کلیدی از پائولو کوئیلو، نویسندۀ مشهور است که شاید تمام آنچه را دربارۀ هنر نه گفتن در این مقاله بیان کردیم، در خود خلاصه کرده است. تقویت قدرت نه گفتن را در خود دست‌کم نگیرید. گاهی‌اوقات یک بله اشتباه شما را در مسیری قرار می‌دهد که شاید جبران‌ناپذیر باشد یا جبران آن خیلی دشوار باشد. البته اگر به هر دلیلی در این زمینه مشکل دارید، نگران نباشید. می‌توانید روی کمک مشاوران یاری وی حساب کنید. با هم در یاری وی دربارۀ راهکارهای تقویت قدرت نه گفتن بحث و تبادل نظر می‌کنیم. قطعاً مشاوران یاری وی می‌توانند راه‌حل مناسبی را پیش پای شما قرار دهند.
