فهرست محتوا
9 تاثیر کتاب روی تربیت کودک که والدین باید بدانند
نمی‌توان حد و مرز مشخصی برای آثار تربیتی کتاب خواندن تعیین کرد. کودکان با کتاب خواندن می‌توانند مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهند؛ قوۀ خیال خود را برانگیزانند و خواندن و نوشتن را تمرین کنند. متأسفانه خیلی از والدین تاثیر کتاب روی تربیت کودک را نادیده می‌گیرند. به همین دلیل گمان می‌کنند تا سن مدرسه نیازی به تشویق کودکان به کتاب خوانی نیست. در این مطلب قصد داریم آثار تربیتی بی‌نظیر کتاب خواندن روی کودکان را به دقت بررسی کنیم. تا پایان با ما همراه باشید.
کودکان کتاب خواندن را باید از چه سنی شروع کنند؟
از چه زمانی می‌توان به تاثیر کتاب روی تربیت کودک امیدوار بود؟ این سؤال مهمی است که باید در همین ابتدا به آن پاسخ دهیم. برخی از والدین تصور می‌کنند که تا زمانی که خود کودکان نتوانند کتاب در دست بگیرند و بخوانند، خرید کتاب برای آنها بی‌فایده است.
اما واقعیت این است که از همان بدو تولد می‌توان از کتاب به عنوان یک ابزار برای تربیت کودکان استفاده کرد. این موضوع از نظر روانشناسی نیز کاملاً اثبات شده است. بنابراین حتی در مواقعی که کودک نمی‌تواند کتاب بخواند نیز والدین با خواندن داستان برای آنها می‌توانند گام بلندی در مسیر توسعه مهارت‌های فردی و اجتماعی فرزندانشان بردارند.
9 تأثیر شگرف کتاب در تربیت کودکان
کتاب خواندن یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که باید در برنامۀ روزمره زندگی کودکان گنجانده شود. همان‌طور که اشاره کردیم، حتی زمانی که کودک هیچ درک و فهمی از کتاب ندارد، خواندن داستان برای او می‌تواند روی فرآیند رشد او تأثیرگذار باشد.
مطالعات متعددی در این زمینه صورت گرفته است. به عنوان مثال یک تحقیق درباره تأثیر مطالعه روی رشد کودکان در دانشگاه ایالتی اوهایو آمریکا انجام شده است. نتیجه این تحقیق شگفت‌انگیز است. بر این اساس کودکانی که در پنج سال ابتدایی زندگی برایشان کتاب خوانده می‌شود، به طور متوسط دایره لغات در حدود 1.4 میلیون کلمه بیشتر از سایرین دارند.همچنین,با همه گیر شدن ویروس کرونا در سراسر جهان,بسیار از مشاغل دورکار شدن و والدین وقت بیشتری می توانستند برای فرزندان خود بگذارند و اشتیاق آنها را برای مطالعه کتاب و درس خواندن در این ایام افزایش دهند.برای کسب اطلاعات بیشتر,مطلب 5 راه تشویق دانش آموزان به درس خواندن در دوران کرونا را مطالعه کنید.
در اینجا به بررسی تاثیر کتاب روی تربیت کودک از منظر کارشناسان می‌پردازیم.
1. تقویت فن بیان در کودکان
فن بیان یکی از مهارت‌های فردی کلیدی است که متأسفانه خیلی از افراد در بزرگسالی نیز چندان تبحری در آن ندارند. واقعیت این است افرادی که فن بیان قوی دارند، به خوبی می‌توانند دیگران را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین در بیان توانایی‌ها و استعدادهای خود نیز دچار لکنت نمی‌شوند. به زبان ساده افراد دارای فن بیان قوی، فرصت‌های پیشرفت بیشتری پیش روی خود ایجاد می‌کنند.
برای تقویت فن بیان، باید از همان دوره کودکی روی تقویت دایره لغات، آشنایی با ساختارهای زبانی و دستور زبان تمرکز شود. معمولاً مدارس در تقویت این مهارت چندان موفق نیستند. اما خواندن منظم کتاب از دورۀ کودکی باعث می‌شود که کودکان به صورت ناخودآگاه با عناصر زبانی به خوبی آشنا شوند. از طرفی تقویت دایره لغات، مهارت‌های گفتاری و آشنایی با دستور زبان نیز آنها را به حد مطلوبی از مهارت فن بیان می‌رساند.
2. نهادینه شدن مهارت تفکر خلاق در کودکان
تاثیر کتاب روی تربیت کودک به تقویت مهارت‌های کلامی خلاصه نمی‌شود. کودکان در حال شنیدن یا خواندن کتاب‌ها، همزمان مشغول فکر کردن نیز هستند. در اینجا نقش والدین نیز برای تقویت مهارت تفکر انتقادی در کودکان نیز بسیار کلیدی است. وقتی کتابی می‌خوانید با طرح سؤالات چالشی از دل داستان سعی کنید کودک را به فکر کردن و تحلیل آنچه در داستان رخ داده، وادار کنید. حتی از آنها بخواهید آنچه را که در ادامه رخ خواهد داد، پیش‌بینی کنند.
این اقدامات تمرین‌های ذهنی بسیار خوبی برای تقویت مهارت تفکر خلاق در کودکان است. به خاطر داشته باشید کسی که درست فکر کردن را یاد بگیرد، می‌تواند از پس تمام چالش‌هایی که در زندگی برایش پیش می‌آیند، بربیاید.
3. ارتقای کیفیت روابط خانوادگی
یکی از آثار جانبی کتاب خواندن در تربیت کودکان، تقویت رابطه عاطفی بین آنها و سایر اعضای خانواده است. تصور کنید که بعد از یک روز کاری به خانه برمی‌گردید. از منظر کارشناسان تربیتی ساعاتی که والدین و فرزندان در کنار هم سپری می‌کنند، بسیار ارزشمند هستند. کتاب خواندن یکی از راه‌هایی است که باعث می‌شود این ساعات را به شکلی باکیفیت در کنار هم بگذرانید.
فضایی آرام و دور از استرس برای کتاب خواندن فراهم کنید. سپس در کنار فرزندان خود به کتاب خواندن بپردازید. گاهی اوقات شما برای آنها کتاب بخوانید و در مواردی نیز گوش کنید و از آنها بخواهید که داستان را پی بگیرند. خیلی از افراد که چنین حسی را در کودکی تجربه کرده‌اند، هنوز از آن به نیکی یاد می‌کنند. چنین رویه‌ای باعث محکم شدن رابطه بین والدین و فرزندان می‌شود. دستاوردی که باعث رشد بهتر ابعاد فردی و اجتماعی کودکان می‌شود.
4. تقویت مهارت حل مسئله
کتاب‌های داستان خوب مناسب کودکان، شخصیت‌های خود را در معرض چالش‌های گوناگون قرار می‌دهند. در طول داستان شخصیت‌ها به دنبال راه‌حل برای مشکلات خود می‌گردند. خواندن این داستان‌ها این فرصت را در اختیار کودکان قرار می‌دهد که بدون تجربۀ مشکلات، راه‌های عبور موفق از آنها را یاد بگیرند.
به این ترتیب قوۀ تجزیه و تحلیل موقعیت‌های مختلف زندگی روزمره در کودکان تقویت می‌شود. زندگی پر از چالش‌های ریز و درشت است و کتاب خواندن راه‌های غلبه بر آنها را به ما نشان می‌دهد.
5. تقویت تمرکز در کودکان
کتاب خواندن کودکان را درگیر قصه‌ها می‌کند. جزئیات موجود در کتاب‌ها باعث تقویت تمرکز در کودکان می‌شود. چرا که آنها مجبور می‌شوند برای رسیدن به درک درست از ماجرای پیش رو، دامنه توجه خود را افزایش دهند. طبیعتاً هر کتابی که در اختیار آنها قرار می‌گیرد، جذاب‌تر باشد، همراهی کودکان با آن نیز بیشتر خواهد شد.
تقویت تمرکز باعث می‌شود که کودکان بتوانند در فعالیت‌های روزمره خود بهتر عمل کنند. این دقیقاً بر خلاف تأثیر تماشای بر صفحه نمایش موبایل و تلویزیون است که آثار مخرب روی مغز انسان دارد.
6. یادگیری آموزه‌های اخلاقی
تاثیر کتاب روی تربیت کودک را می‌توان در حیطه آموزه‌های اخلاقی نیز دنبال کرد. به اعتقاد والدین انتقال ارزش‌های اخلاقی به کودکان دشوار است. شاید در وهله اول هم اینگونه به نظر برسد. اما واقعیت این است که ایراد از روش اتخاذ شده برای ارائه آموزه‌های اخلاقی به کودکان است. روش درست برای انتقال ارزش‌ها به کودکان قراردادن ناخودآگاه کودکان در معرض آموزه‌های اخلاقی است.
کتاب خواندن یکی از روش‌های مطمئن برای این منظور است. در دل داستان‌ها فرصت برای انتقال مفاهیم و ارزش‌های به صورت نامحسوس به کودکان مهیا می‌شود. این دقیقاً همان چیزی است که ملکۀ ذهن کودکان می‌شود و برای همیشه با آنها باقی می‌ماند.
7. یادگیری مهارت خوب شنیدن
یکی از موضوعات مهمی که در تربیت کودکان مورد غفلت قرار می‌گیرد، آموزش خوب شنیدن است. خیلی از افراد در جامعه ما امروز بیش از آنکه بشنوند، حرف می‌زنند. این رویه مشکلات زیادی را نیز چه در تعاملات خانوادگی و در چه در مراودات کاری و اجتماعی به وجود می‌آورد.
کتاب خواندن به افراد یاد می‌دهد که خوب گوش کنند. کسی که خوب گوش می‌کند، می‌تواند مفاهیم را عمیق‌تر درک کند. از قضا خوب گوش کردن، فرصت خوب جواب دادن را نیز در افراد تقویت می‌کند.
8. دور کردن استرس و اضطراب
زندگی در دنیای جدید ما را به سمت استرس و اضطراب سوق می‌دهد. در چنین شرایطی کسانی که مهارت آرام کردن روح و روان خود در دنیای پر التهاب پیرامون‌شان را دارند، چند گام از سایرین جلوتر هستند. چرا که می‌توانند خود را از گرفتار شدن به دام ناملایمات روحی و روانی نجات دهند.
کتاب خواندن یکی از روش‌های آرام کردن سیستم عصبی است. ذهن انسان با کتاب خواندن آرامش پیدا می‌کند و از قید و بند استرس‌های شدید آزاد می‌شود. به همین دلیل است که کارشناسان، کتاب خواندن در فاصله یک ساعت قبل از خواب را توصیه می‌کنند. این عادت با کتاب خواندن در کودکی در افراد نهادینه می‌شود.
9. توسعه مهارت‌های ارتباطی کودکان
عمده کتاب‌های رده سنی کودکان، حاوی روایت‌هایی برای معرفی کردن محیط‌های زندگی مانند خانه، مدرسه، وقایع روزمره و … هستند. با خواندن این کتاب‌ها، کودکان به نوعی در معرض این محیط‌ها قرار می‌گیرند. در نتیجه زودتر با محیط زندگی خود آشنایی پیدا می‌کنند. همچنین با فرهنگ‌ها و آداب و رسوم محیط پیرامون خود ارتباط برقرار می‌کنند.
به این ترتیب فرصت توسعه مهارت‌های ارتباطی کودکان سریع‌تر ایجاد می‌شود. در نتیجه کودکان خیلی راحتتر می‌توانند در محیط‌های اجتماعی حضور پیدا کنند. مشکلاتی مانند گوشه‌گیری، ناتوانی در دوست‌یابی، خجالت کشیدن و … نیز در کودکان کمتر رخ می‌دهد.
راه‌های تشویق کودکان به کتاب خوانی
با تاثیر کتاب روی تربیت کودک آشنا شدیم. سؤال مهمی که برای بسیاری از والدین به وجود می‌آید، این است که چگونه عادت کتاب خواندن را در کودکان ایجاد کنند؟ مهم‌ترین راه‌های تشویق کودکان به کتاب خوانی عبارت‌اند از:
1. زودتر دست به کار شوید
شاید این طور فکر کنید که کتاب خواندن برای نوزاد کار بیهوده‌ای است؛ اما واقعیت حکایت از چیز دیگری دارد. کودکان نسبت به صدای والدین خود علاقۀ زیادی نشان می‌دهند. همچنین به تصاویر و نوشته‌های کتاب‌ها نگاه می‌کنند. به این ترتیب جرقه‌های ابتدایی علاقه‌مند شدن به کتاب در آنها زده می‌شود. بنابراین سعی کنید که در همان ماه‌های ابتدایی با کتاب‌های پارچه‌ای، لمسی، عروسکی و … کودکان خود را با کتاب آشنا کنید.
2. از کتاب‌های دارای تصویر کمک بگیرید
کودکان خردسال به تصاویر رنگارنگ علاقه زیادی نشان می‌دهند. برای افزایش تاثیر کتاب روی تربیت کودکان باد حتماً به سراغ کتاب‌هایی بروید که دارای تصاویر نقاشی یا واقعی متناسب با درک و فهم کودکان هستند. به این ترتیب کودکان می‌توانند ارتباط معنایی بهتری بین تصاویر و متن کتاب برقرار کنند. در نتیجه انتقال مفاهیم بهتر صورت می‌گیرد و علاقۀ کودکان نیز به کتاب خوانی بیشتر می‌شود.
3. زمان‌های مناسبی را انتخاب کنید
والدین باید زمان‌های مناسبی را برای کتاب خواندن فراهم کنند. به عنوان مثال بعد از بازگشت از مدرسه یا ورزش زمان مناسبی برای کتاب‌خوانی نیست. سعی کنید در طول شبانه‌روز زمان‌هایی را که کودکان آرامش ذهنی دارند و خستگی‌های جسمانی‌شان نیز بطرف شده است، شناسایی کنید. در این شرایط می‌توان بدون فشار آوردن، آنها را به سمت کتاب‌خوانی سوق داد.
4. خودتان دست به کار شوید
هیچ روشی برای تربیت کودکان بیشتر از رفتار والدین، تأثیرگذار نیست. اگر شما علاقه‌ای به کتاب خواندن نشان ندهید یا در طول شبانه‌روز زمانی برای آن در نظر نگیرید، قطعاً نمی‌توانید مشوق خوبی برای فرزندان خود نیز باشید.
نکتۀ بعدی اینکه حتماً در زمان کتاب خوانی کودکان را همراهی کنید. گاهی اوقات شما برای آنها کتاب بخوانید و در مواردی از آنها بخواهید تا کتاب را با صدای بلند برای شما بخوانند. درباره داستان‌ها با هم گفتگو کنید. از آنها سؤال بپرسید و اجازه دهید که به خوبی درگیر داستان شوند.
5. از تکراری شدن کتاب‌ها جلوگیری کنید
برای تشویق کودکان به کتاب خوانی باید از دست گذاشتن بر موضوعات تکراری خودداری کنید. خوشبختانه در بازار کتاب کودکان، روی موضوعات مختلفی کار شده است. سعی کنید کتاب‌هایی در ژانر مختلف از طنز گرفته تا معمایی برای کودکان خریداری کنید. حتی در زمان تهیۀ کتاب از خود کودکان نیز مشورت بگیرید. قطعاً کتابی را که انتخاب خود آنها باشد، با عشق و علاقه بیشتری مطالعه می‌کنند.
6. جایزه در نظر بگیرید
صرفاً به دنبال تاثیر کتاب روی تربیت کودک از طریق مشوق‌های معنوی نباشید. حتماً به ازای تعداد مشخصی کتاب که فرزندتان با موفقیت مطالعه می‌کند، جوایز ویژه‌ای برای او در نظر بگیرید. انگیزه‌های مادی نقش کلیدی در تشویق کودکان به کتاب خواندن دارند.
کلام پایانی
در این مطلب به بررسی تاثیر کتاب روی تربیت کودک پرداختیم. کتاب به معنای واقعی یار مهربان همه ماست و به کمک آن می‌توان بسیاری از گره‌های فردی و اجتماعی را در جامعه باز کرد. کسانی که از کودکی با کتاب مأنوس هستند، این فرصت را دارند که زندگی با کیفیت‌تری را تجربه کنند. اگر در زمینه تشویق کودکان به کتاب خوانی نیاز به راهنمایی و مشورت دارید، حتماً با ما در یاری وی تماس بگیرید. کارشناسان خبره یاری وی آماده هستند تا در قالب جلسات مشاوره آنلاین، راهنمایی لازم را در اختیار شما عزیزان قرار دهند.
