به‌طور معمول بزرگسالان در طول شبانه‌روز برای بازیابی انرژی ذهنی و جسمی به ۷ تا ۸ ساعت خواب مفید نیاز دارند. البته این زمان در افراد مختلف متغیر بوده و ممکن است کمتر یا بیشتر باشد. درهرصورت، خواب خوب و باکیفیت برای حفظ سلامتی بسیار مهم و ضروری است. با‌این‌حال، همۀ ما در برخی موارد ممکن است با اختلالات خواب مواجه شویم. این اختلالات که می‌تواند ناشی از استرس یا اضطراب باشد، به اشکال مختلف مانند بدخوابی، بی‌خوابی، کم‌خوابی و… بروز می‌کند و زندگی روزمرۀ ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در این مطلب همراه ما باشید تا با هم به بررسی علل بروز مشکلات خواب و راه‌های درمان بدخوابی بپردازیم.
5 دلیل عمده اختلال در خواب
بی خوابی و مشکلات خواب ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد. در ادامه با مهم‌ترین و شایع‌ترین دلایل بدخوابی آشنا می‌شویم:
- درد مزمن جسمی: دردهای جسمی مزمن مانند درد دندان و یا آتروز می‌تواند باعث بروز مشکل در خوابیدن شود.
- استرس، اضطراب و افسردگی: در بسیاری از موارد اختلالات روحی، مانند افسردگی، استرس و اضطراب خوابیدن را با مشکل مواجه می‌کند و موجب بدخوابی، کابوس و یا کم‌خوابی می‌شود.
- تکرر ادرار: یکی از علل بی‌خوابی و مشکلات خواب، تکرر ادرار است. این موضوع ممکن است ناشی از فوبیا، بیماری‌های عفونی، بالارفتن قند، عدم تعادل هورمون‌ها و یا مصرف مایعات و… باشد.
- مشکلات تنفسی: مشکلات ریوی، آلرژی و عفونت‌های سیستم تنفسی می‌تواند باعث مشکل خواب و کاهش کیفیت آن شود.
- افزایش سن: در برخی موارد افزایش سن و ورود به میانسالی و کهنسالی موجب بروز مشکلات خواب و به‌طور ویژه کم‌خوابی می‌شود.
- انواع اختلالات و مشکلات خواب
اختلال خواب نیز مشابه سایر بیماری‌های روحی و جسمی، انواع مختلفی دارد. برای مثال، ممکن است به‌صورت کم‌خوابی یا بدخوابی باشد. در اینجا با انواع مشکلات خواب آشنا می‌شویم.
- بی‌خوابی (Insomnia/ Sleepless): یکی از رایج‌ترین مشکلات خواب، بی خوابی است. فرد مبتلا به این اختلال در به‌خواب‌رفتن یا در‌خواب‌ماندن مشکل دارد. این عارضه ممکن است ناشی از خستگی مفرط یا استرس باشد و به سه نوع کلی تقسیم می‌شود:
۱. بی‌خوابی مزمن و مداوم؛
۲. بی‌خوابی دوره‌ای؛
۳. بی‌خوابی موقتی.
- خواب‌پریشی (Parasomnia): پاراسومنیا یا خواب‌پریشی مجموعه‌ای از اختلالات خواب است که شامل موارد متعددی مانند شب‌ادراری، کابوس، دندان‌قروچه، راه‌رفتن در خواب و… می‌شود. برای درمان این اختلال باید به روانشناس متخصص مراجعه کرد. گفتنی است که برای دریافت مشاوره در این زمینه می‌توانید از خدمات یاری‌وی استفاده کنید.
- حملۀ خواب (Narcolepsy): نارکولپسی یا حملۀ خواب نوع خاصی از اختلال خواب است که موجب حملۀ خواب در زمان بیداری می‌شود و معمولاً با فلج خواب نیز همراه است. افراد مبتلا به این بیماری در برخی موارد از افسردگی نیز رنج می‌برند و به درمان دارویی نیاز دارند.
- آپنۀ خواب (Sleep Apnea): این نوع از اختلال، موجب بروز وقفه‌های تنفسی و کاهش اکسیژن بدن می‌شود. این بیماری خطرهای جدی درپی دارد و حتماً باید برای درمان آن به پزشک مراجعه کرد.
- مشکلات خواب در کودکان: علت بدخوابی کودکان چیست؟
بی خوابی و مشکل خواب نه‌تنها در بزرگسالان، بلکه در گروه‌های سنی کودکان نیز بسیار شایع است. این موضوع ممکن است علل مختلفی داشته باشد. برخی از کودکان از اضطراب جدایی، ترس از تاریکی، کابوس‌های تکراری، خروپف، خواب روزانۀ بیش از حد (EDS)، خواب‌گردی و یا شب‌ادراری رنج می‌برند. بدخوابی در کودکان موجب کاهش تمرکز و سطح یادگیری، پرخوری، کاهش انرژی و مشکلات رفتاری و خلقی می‌شود و در درازمدت آسیب‌های جدی روحی، ذهنی و جسمی درپی دارد. بر همین اساس، والدین باید علل این اختلالات را با کمک روانشناس و متخصص باتجربه ریشه‌یابی کنند تا روند درمان بدخوابی کودک تسهیل و تسریع شود.
به‌طور‌کلی والدین برای بهبود وضعیت خواب و درمان بدخوابی کودکان باید به نکات زیر توجه کنند:
- اجتناب از غذای سنگین در زمان نزدیک به خواب؛
- کاهش سروصدای داخل منزل؛
- کنترل دما و نور اتاق خواب کودک؛
- تعیین زمان مشخص برای خواب؛
- استفاده از روش‌های تشویق‌کننده به خواب با توجه به علایق کودک، مانند کتاب‌خواندن، حمام آب گرم یا نوشیدن شیر ولرم.
- روش‌های تشخیص و درمان بدخوابی چیست؟
برای درمان بدخوابی در اولین قدم باید نوع اختلال خواب و علل آن مشخص شود. به این منظور، در مرحلۀ اول به معاینۀ فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی بیمار توسط روانشناس یا روان‌پزشک نیاز است. پس از آن، در مرحلۀ بعدی از طریق آزمایش‌های زیر اختلال خواب تشخیص داده می‌شود:
- آزمایش خون ژنتیک: برای تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای که منجر به اختلال خواب شده‌اند، از آزمایش خون ژنتیک استفاده می‌شود.
- نوار مغزی (Electroencephalography): ممکن است برای بررسی نحوۀ فعالیت مغز به تست نوار مغزی نیاز باشد.
- آزمایش چندگانۀ خواب (Polysomnography): در این تست چندگانه، وضعیت شخص از نظر سطح اکسیژن، حرکت بدن و امواج مغزی بررسی می‌شود تا دلایل اختلال خواب مشخص شود.
در قدم دوم، پس از تشخیص نوع اختلال و ریشۀ بروز مشکلات خواب، دورۀ درمان آغاز می‌شود. درمان بدخوابی ممکن است به‌واسطۀ جلسات مداوم و پیوستۀ مشاوره، دارو و یا با تغییر سبک زندگی انجام شود. برای مثال، کاهش استرس، کنترل بیماری‌های روحی مانند افسردگی، ورزش مداوم، کاهش مصرف کربوهیدرات و نوشیدنی‌های حاوی کافئین، برنامۀ غذایی سالم، عدم استعمال دخانیات و پیروی از برنامۀ خواب منظم می‌تواند نقش بسزایی در بهبود کیفیت خواب و درمان بدخوابی ایفا کند.
جمع‌بندی
در این مطلب مشکلات خواب را بررسی کردیم و با دلایل بی خوابی و روش‌های درمان بدخوابی آشنا شدیم. خواب باکیفیت سلامت جسم و ذهن و سطح انرژی روزانۀ ما را افزایش می‌دهد و به کارایی ما می‌افزاید. درمقابل، کاهش کیفیت خواب و بروز مشکل در خوابیدن می‌تواند فعالیت روزانۀ ما را تحت‌تأثیر قرار دهد و موجب بدخلقی در طول روز، عدم تمرکز، ضعف و خستگی مفرط، کاهش وزن و سایر مشکلات جسمی و روحی شود. بسیاری از اختلالات بدخوابی در عوامل ذهنی و روحی ریشه دارند. بر همین اساس، رجوع به پزشک متخصص و روانشناس حرفه‌ای می‌تواند برای رفع مشکل بدخوابی راهگشا باشد.
اگر با مشکلات خواب، استرس و اضطراب و سایر اختلالات روحی و ذهنی ناشی از آن دست‌وپنجه نرم می‌کنید، می‌توانید برای دریافت مشاوره روانشناسی بدخوابی از خدمات یاری‌وی استفاده کنید. گروه مشاوره روانشناسی آنلاین یاری‌وی آمادۀ ارائۀ خدمات حرفه‌ای و تخصصی است و امکان دسترسی سریع، آسان و ارزان به مشاوران مجرب را در هر زمان و مکانی فراهم می‌کند.
