مشاوره وسواس فکری و رفتاری با بهترین روانشناسان ایران

برای همۀ ما پیش آمده که افکار منفی تکراری در ذهن داشته باشیم. ما حتی در صحبت‌های روزمره خود نیز درباره وسواسی شدنمان حرف می‌زنیم. اما واقعاً وسواس چیست و چه کسانی وسواسی به حساب می‌آیند؟ اگر متوجه شویم که وسواس داریم باید چه کاری انجام دهیم و چطور آن را برطرف کنیم؟

هر فکر تکراری و مزاحمی لزوماً نشانه بیماری وسواس نیست؛ اما اگر این افکار زندگی روزانه شما را تحت تأثیر قرار داده‌اند یا شک دارید که مشکل وسواس شما را آزار می‌دهد، باید بیشتر دربارۀ آن بدانید. شاید بتوانید با گرفتن مشاوره وسواس یا مصرف دارو تحت نظارت پزشک زندگی آسوده‌تری را تجربه کنید.

وسواس فکری و رفتاری چیست؟

اختلال وسواس فکری عملی که در زبان انگلیسی Obsessive-compulsive disorder یا به اختصار OCD نامیده می‌شود، یک وضعیت روان‌شناختی است. این وضعیت باعث می‌شود افکار یا احساساتی که وسواس نامیده می‌شوند، به صورت ناخواسته در ذهن فرد تکرار شوند. این افکار همچنین ممکن است باعث شوند فرد احساس کند باید رفتاری را بارها و بارها تکرار کند که رفتار اجباری نام دارد. ممکن است افراد مبتلا به OCD هر دوی این موارد را تجربه کنند.

وسواس فکری عملی با عاداتی مثل جویدن ناخن یا داشتن افکار منفی تفاوت دارد. یک فکر وسواسی ممکن است این باشد که فرد فکر کند اعداد یا رنگ‌های خاص "خوب" یا "بد" هستند. رفتار اجباری هم ممکن است چیزی شبیه به این باشد که پس از دست زدن به چیزی که ممکن است کثیف باشد، فرد بخواهد دست خود را هفت بار بشوید. اگرچه ممکن است شخص وسواسی نخواهد به این کارها فکر کند یا آنها را انجام دهد، اما احساس می‌کند نمی‌تواند جلوی خودش را بگیرد.

وسواس یک بیماری مزمن است که ممکن است در تمام عمر شما را آزار بدهد؛ اما علائم آن ممکن است به مرور ظاهر شده یا از بین بروند. این اختلال ممکن است در برخی افراد با شدت بیشتر و در برخی با شدت کمتر ظاهر شود؛ اما اغلب زندگی روزمره و روابط افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

خوشبختانه در حال حاضر روش‌های درمانی و داروهایی برای رهایی از وسواس وجود دارد. برای آنکه بتوانید از افکار وسواسی و اعمال اجباری خلاص شوید کمک گرفتن از یک روان‌شناس حرفه‌ای و دریافت مشاوره وسواس مفید خواهد بود. یاری‌وی یک پلتفرم مشاوره آنلاین است که با مشاوران فارسی‌زبان به افراد در سراسر دنیا کمک می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن مشاوره مورد نظر خود را دریافت کنند.

اختلال شخصیت وسواسی (OCPD) و اختلال وسواس فکری عملی (OCD) چه تفاوتی دارند؟

یکی از رایج‌ترین اشتباهات این است که افراد، اختلال شخصیت وسواسی (OCPD) و اختلال وسواس فکری عملی (OCD) را با هم یکسان می‌دانند. در صورتی که اختلالات شخصیت و اختلالات روانی با یکدیگر تفاوت‌های چشمگیری دارند. اختلال شخصیت یک الگوی ماندگار از تجربه و رفتار درونی را شامل می‌شود که با انتظاراتی که از فرد وجود دارد و ارتباط با جهان ناسازگار است و در تمام تعاملات فرد دیده می‌شود.

فردی که وسواس دارد، یک سری افکار مزاحم تکرارشونده یا رفتارهای تکراری دارد که نمی‌تواند متوقف کند؛ اما شخصیت وسواسی که کمال‌طلبی افراطی و نیاز شدید به کنترل همه چیز دارد و همه چیز باید در زندگی او منظم و دقیق باشد. کسی که وسواس دارد، برای ساکت کردن افکار یا اعمال وسواسی خود برخی چیزها را کنترل می‌کند. در حالی که شخصیت وسواسی تلاش می‌کند به طور وسیع همه چیز را کنترل کند.

حتی هیجاناتی که یک فرد با اختلال روانی وسواس تجربه می‌کند نیز با هیجانات یک فرد یا اختلال شخصیت وسواسی تفاوت دارد. اگر یک فرد وسواسی نتواند به افکار وسواسی خود پاسخ دهد، دچار اضطراب می‌شود، در حالی که اگر قوانین یک شخصیت وسواسی اجرا نشود، دچار خشم و عصبانیت می‌شود. افرادی که وسواس دارند، از این موضوع رنج می‌برند و معمولاً خودشان برای گرفتن کمک و مشاوره وسواس داوطلب می‌شوند؛ اما شخصیت‌های وسواسی از این که بر طبق اصول سفت و سخت خود زندگی می‌کنند کاملاً راضی هستند و به تغییر علاقه ندارند.

وسواس چه نشانه‌هایی دارد؟

حالا که با OCD و تفاوت‌های آن OCPD آشنا شدیم. وقت آن رسیده که کمی بیشتر دربارۀ نشانه‌ها و علائم وسواس فکر عملی بدانیم. وسواس ممکن است به شکل‌های مختلفی بروز پیدا کند؛ ولی اغلب افکار وسواسی در چهار دسته چک کردن چیزها، احساس آلودگی، تقارن یا نظم و نشخوار فکری جای می‌گیرند.

از رایج‌ترین افکار وسواسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ترس از آلوده شدن توسط افراد یا محیط اطراف
• افکار یا تصاویر جنسی مزاحم
• افکار یا ترس‌های مذهبی و اغلب کفرآمیز
• ترس از انجام پرخاشگری یا آسیب دیدن (خود یا عزیزان)
• نگرانی شدید در این باره که چیزی کامل نیست
• نگرانی شدید در مورد نظم، تقارن یا دقت
• ترس از دست دادن یا دور انداختن چیزی مهم
• همچنین افکار وسواسی می‌تواند افکار، تصاویر، صداها، کلمات یا موسیقی به‌ظاهر بی‌معنی باشد

خیلی از اوقات یک فرد وسواسی برای ساکت کردن افکار خود به اعمال اجباری و تکرارشونده روی می‌آورد. این اعمال می‌توانند برای مدتی افکاری که باعث پریشانی ذهن فرد می‌شوند را دور کنند. در نتیجه فرد ممکن است ساعت‌های زیادی از زمان خود را صرف انجام آنها کند. از رایج‌ترین اعمال اجباری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شستن بیش از حد یا تشریفاتی دست، همچنین دوش گرفتن، مسواک زدن یا توالت کردن بیش از حد
• تمیز کردن مکرر اشیای خانه
• سفارش دادن یا چیدمان چیزها به روشی خاص
• چک کردن مکرر قفل، کلید، لوازم خانگی، درب و غیره
• مدام به دنبال تأیید دیگران بودن
• تشریفات مربوط به اعداد، مانند شمردن، تکرار، ترجیح بیش از حد یا اجتناب از اعداد خاص

همۀ ما گاهی افکاری داریم که در ذهنمان تکرار می‌شوند؛ اما چه زمانی این افکار نشانۀ وسواس هستند و ما باید برای گرفتن مشاوره وسواس اقدام کنیم؟ اگر افکار شما ویژگی‌های زیر را دارند، احتمال دارد به OCD مبتلا باشید:

• حداقل یک ساعت در روز برای این افکار یا اعمال وقت می‌گذارید.
• خارج از کنترل شما هستند.
• لذت‌بخش نیستند.
• در کار، زندگی اجتماعی یا بخش دیگری از زندگی شخصی شما اختلال ایجاد می‌کند.

چه عواملی خطر ابتلا به وسواس را بالا می‌برند؟

شاید از خودتان بپرسید چرا برخی از افراد به وسواس دچار می‌شوند و به مشاوره وسواس نیاز پیدا می‌کنند؛ در حالی که برخی دیگر مشکلی از این نظر نخواهند داشت؟ وسواس یک اختلال شناخته شده در بین بزرگسالان، نوجوانان و کودکان در سراسر جهان است که معمولاً در پایان نوجوانی تشخیص داده می‌شود و در زنان شیوع بیشتری دارد. علل بروز وسواس نامشخص است؛ اما عوامل زیر به‌عنوان فاکتورهای خطر وسواس شناخته می‌شوند.

ژنتیک

مطالعات انجام شده بر روی دوقلوها و اعضای خانواده نشان داده است که افرادی که اقوام درجه یک آنها (مانند والدین، خواهر و برادر یا فرزند) به OCD مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به OCD قرار دارند. تحقیقات علمی برای کشف ارتباط بین ژنتیک و OCD  ادامه دارد و ممکن است به بهبود تشخیص و درمان OCD کمک کند.

ساختار و عملکرد مغز

مطالعات تصویربرداری تفاوت‌هایی را در قشر پیشانی و ساختارهای زیر قشری مغز در بیماران مبتلا به OCD نشان داده است. به نظر می‌رسد ارتباطی بین علائم OCD و وجود ناهنجاری در مناطق خاصی از مغز وجود دارد، اما این ارتباط هنوز مشخص نیست. تحقیقات هنوز ادامه دارد؛ زیرا درک علل بیماری به تعیین درمان‌های خاص و شخصی برای درمان OCD کمک می‌کند.

محیط

در برخی مطالعات ارتباطی بین ترومای دوران کودکی یا سابقه سوءاستفاده فیزیکی یا جنسی در کودکی و علائم وسواس جبری گزارش شده است. برای درک بهتر این رابطه به تحقیقات بیشتری نیاز است. در مورد کودکان ممکن است علائم OCD با عفونت استرپتوکوکی که یک اختلالات عصبی خود ایمنی کودکان است، مرتبط باشد.

سایر اختلالات

به نظر می‌رسد OCD با برخی اختلالات دیگر مانند افسردگی، اضطراب و تیک در ارتباط است. زمانی که فرد وسواسی از هرکدام از اختلالات دیگر رنج می‌برد، روند درمان او با توجه به شرایط متفاوت خواهد بود.

احتمال ابتلا با OCD برای تمام افراد وجود دارد و در حقیقت راه مطمئنی برای پیشگیری از این مشکل وجود ندارد. مهم این است که از زمانی که متوجه وجود علائم وسواس شدید برای دریافت مشاوره وسواس اقدام کنید. زیرا هرچه افکار و رفتارهای وسواسی برای مدت طولانی‌تری با شما همراه بوده باشد، کاهش آنها هم دشوارتر خواهد بود.

شرایط روانی مرتبط با وسواس

همان‌طور که اشاره کردیم برخی شرایط روانی با وسواس در ارتباط هستند. وقتی در جلسات مشاوره وسواس شرکت می‌کنید ممکن است درمانگر شما متوجه وجود چنین مواردی شود. بد نیست درباره تعدادی از این اختلالات بیشتر بدانید.

 اختلال احتکار

بیشتر ما در ذهن خودمان افراد وسواسی را به‌عنوان افرادی می‌شناسیم که همواره در حال تمیز کردن هستند؛ اما انواع وسواس ممکن است به اشکال مختلفی بروز پیدا کنند. علائم اختلال احتکار واضح است. افرادی که به این اختلال دچار هستند، عطش بسیار زیادی برای جمع‌آوری دارند. آنها چیزی را دور نمی‌اندازند و در حالت افراطی ممکن است در کوچه و خیابان هم به دنبال اشیا بگردند. تکانه‌های ناشی از استرس شدید؛ مانند مرگ عزیزان یا سانحه دلخراش می‌تواند عاملی برای شروع این اختلال باشد.

اختلال بدشکلی بدن

افراد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن درگیر مواردی هستند که به عنوان نقص در ظاهر فیزیکی خود تصور می‌کنند. اشکالاتی که آنها در بدن خود می‌بینند معمولاً قابل توجه نیستند یا برای دیگران جزئی به نظر می‌رسند، اما فرد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن، خود را زشت یا غیرطبیعی می‌بینند. این با نگرانی‌های معمولی که بسیاری از افراد در مورد ظاهر خود دارند یکسان نیست و ممکن است فرد ساعت‌ها وقت خود را جلوی آینه سپری کند و منزوی و کم اعتمادبه‌نفس باشد. رفتارهای تکراری مانند چک کردن آینه یا نظر گرفتن مداوم درباره ظاهر در کنار تفکرات تکراری مثل مقایسه ظاهر خود را دیگران از علائم این اختلال هستند.

Dermatillomania یا اختلال خراشیدن پوست

ممکن است زمانی که پوست ما زخم می‌شود ناخودآگاه آن را بخارانیم یا برای کنترل وضعیت آن به پوست خود دست بزنیم. این رفتارها هرچند ممکن است توصیه نشود؛ اما طبیعی است. افرادی که با اختلال کندن پوست درگیر هستند، به طور دائم پوست خود را می‌کنند. این موضوع ممکن است در کندن پوست اطراف ناخن یا سایر قسمت‌های بدن دیده شود. اضطراب یا تنش این حالت را در افراد تشدید می‌کند.

تریکوتیلومانیا (Trichotillomania) یا اختلال در کشیدن مو

خیلی از افراد عادت دارند با موهای خود بازی کنند، مثلاً آنها را دور دست خود بپیچند؛ اما اینها با اختلال کشیدن مو تفاوت دارد. افرادی که به این اختلال دچار هستند به صورت تکرارپذیر و غیر قابل کنترل موهای سر، ریش، ابرو یا پلک خود را می‌کنند به‌طوری‌که ممکن است قسمتی از بدن آنها طاس شود. این رفتارها ممکن است در هنگام استرس یا کسالت افزایش پیدا کند.

در مورد مشکلاتی مانند اختلال در کندن مو یا پوست، درمان شناختی رفتاری (CBT) که در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد تا حد زیادی مؤثر هستند. از جمله موارد این درمان تکنیکی به نام درمان معکوس عادت است که می‌تواند به شناسایی محرک‌ها و افزایش آگاهی کمک کند، الگوهای همیشگی کشیدن مو را مختل کند و به بیماران کمک کند کنترل بیشتری بر رفتارهای خود داشته باشند. در نتیجه اگر علائم اولیه چنین اختلالاتی را در خود یا فرزندان خود مشاهده کردید، برای گرفتن مشاوره وسواس اقدام کنید.

چه زمانی به مشاور مراجعه کنیم؟

اگر احساس می‌کنید شما هم ممکن است با مشکل وسواس فکری عملی درگیر باشید، بهتر است مشاوره وسواس را در اولویت قرار دهید. مشاور به شما کمک می‌کند تا از شرایط روانی خود آگاهی بیشتری پیدا کنید. اگر وسواس در خودتان یا فرزندتان تشخیص داده شد، احتمالاً باید به طور مرتب به متخصص مراجعه کنید. تشخیص و شروع به‌موقع درمان می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در نتیجۀ نهایی داشته باشد.

داروهای OCD تأثیرات مختلفی بر روی بدن ما می‌گذارد. قبل از شروع دارو با درمانگر خود مشورت کنید و مطمئن شوید تا تمام مزایا و معایب دارو را می‌شناسید. همچنین اگر متوجه شدید داروی شما عوارض ناخوشایندی برای شما به همراه داشته است، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

چه درمان‌هایی برای وسواس پیشنهاد می‌شود؟

تا امروز درمان‌های متنوعی برای وسواس پیشنهاد شده است. درمانگر ممکن است، روان درمانی و مشاوره وسواس، دارودرمانی یا ترکیبی از هر دو را برای بیمار تجویز کند. با اینکه بیشتر بیماران نسبت به درمان پاسخ مناسبی نشان می‌دهند، برخی افراد همچنان علائم وسواس را تجربه می‌کنند. در ادامه به توضیح مشهورترین درمان‌های موجود برای وسواس فکری عملی می‌پردازیم.

درمان با دارو

داروهای بازدارنده بازجذب سروتونین (SSRI) به کاهش علائم OCD کمک بسیاری می‌کنند. این داروها برای افسردگی هم کاربرد دارند و دوز مصرفی آنها به تشخیص پزشک شما بستگی دارد. معمولاً دوز روزانه مصرف این داروها در وسواس کمی بیشتر از افسردگی است و برای مشاهده نتیجه آنها باید بین ۸ تا ۱۲ هفته صبر کنید. هرچند برخی افراد در زمان کوتاه‌تری بهبود را تجربه می‌کنند. اگر یک فرد با این داروها بهبود نیابد ممکن است داروهای دیگری برای او تجویز شود. پزشک شما با توجه به شرایط داروی مناسب را انتخاب خواهد کرد.

اگر مشکلی دربارۀ عوارض جانبی داروهای خود دارید حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. هرگز بدون مشورت پزشک و به طور ناگهانی داروهای خود را قطع نکنید. این موضوع ممکن است باعث شود علائم وسواس با شدت بیشتری بازگردند. قطع ناگهانی دارو ممکن عوارض سلامتی جدی‌تری هم به همراه داشته باشد.

روان درمانی وسواس

یکی از شناخته‌شده‌ترین روش‌های درمانی وسواس، درمان شناختی رفتاری یا CBT است. درمان شناختی رفتاری طیف وسیعی از تکنیک‌ها را شامل می‌شود که می‌توانند در زمان کوتاه چند ماه تأثیر قابل‌توجه و پایداری ایجاد کنند. معمولاً در این روش درمانی تمرین‌هایی به فرد داده می‌شود که انجام آنها در زمان‌های خارج از جلسه درمان اهمیت بسیاری دارد.

رفتاردرمانی شناختی به افراد کمک می‌کند تا در هنگام اضطراب از انجام رفتارهای اجباری جلوگیری کنند. یکی از درمان‌های رایج در CBT درمان پیشگیری از مواجهه/واکنش (ERP) است که به افراد کمک می‌کند به جای تسکین موقت اضطراب خود را رفتارهای اجباری با آن روبه‌رو شوند. در نهایت اضطراب افراد کمتر شده و حساسیت کمتری نسبت به آن نشان خواهند داد. روان‌درمانی می‌تواند به اندازه درمان با دارو مؤثر باشد. طبعاً مانند هر اختلال روانی دیگری ممکن است برای درمان به ترکیبی از دارو و روان‌درمانی نیاز باشد.

اگر علائم وسواس را تجربه می‌کنید بهتر است برای مشاوره وسواس مراجعه کنید تا با کمک یک متخصص حرفه‌ای بهترین روش درمانی را برای خود انتخاب کنید. پلتفرم یاری‌وی با بهترین روان‌شناسان فارسی‌زبان همکاری می‌کند تا بهترین امکانات را برای دریافت مشاوره در اختیار شما قرار دهد. شما می‌توانید با بررسی پروفایل مشاورها، فرد مورد نظر خود را انتخاب کرده و جلسات مشاوره خود را آغاز کنید. 

چطور به خودمان کمک کنیم؟

در نظر داشته باشید که وسواس یک وضعیت روانی جدی است که می‌تواند در زندگی شما اختلال ایجاد کند. پس اگر متوجه علائم شدید مشاوره وسواس را جدی بگیرید. اما فارغ از کمک‌های تخصصی که می‌توانید از مشاور دریافت کنید، تمرین‌های خودمراقبتی هم وجود دارند که می‌توانند به شما کمک کنند:

• داشتن خواب باکیفیت
• انجام ورزش منظم
• داشتن یک رژیم غذایی سالم
• گذراندن وقت با عزیزانی که از شما حمایت کرده و OCD را درک می‌کنند
• تمرین کردن تکنیک‌های آرامش‌بخش، مانند مدیتیشن، یوگا و ماساژ
• پیوستن به یک گروه پشتیبانی حضوری یا آنلاین برای افرادی که OCD دارند

چطور به یک فرد وسواسی کمک کنیم؟

وسواس تنها زندگی خود فرد را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. اطرافیان فرد وسواسی هم از این موضوع در رنج خواهند بود و ممکن است مجبور شوند بخشی از مسئولیت‌هایی که فرد وسواسی نمی‌تواند انجام دهد را بر عهده بگیرند. افکار یا رفتارهای غیرمنطقی افراد وسواسی باعث آزار سایر اعضای خانواده می‌شود و خیلی از اوقات اعضای خانواده نمی‌دانند چه‌طور باید با این موضوع برخورد کنند.

با وجود تمام سختی‌های موجود راه‌هایی وجود دارد که با کمک آنها افراد نزدیک به شخص وسواسی می‌توانند به فرد بیشتر کمک کنند. اول آنکه اگر تمام اعضای خانواده اطلاعات کافی درباره اختلال وسواس داشته باشند بهتر می‌توانند از فردی که OCD دارد حمایت کنند. تصورات غلط مانند اینکه تنبلی یا بی‌ارادگی دلیل رفتارهای فرد وسواسی است باعث می‌شود اطرافیان او را سرزنش کنند. از آنجایی که خیلی از اوقات افراد وسواسی از اضطراب، افسردگی یا اختلال بدشکلی بدن رنج می‌برند، سرزنش دیگران وضعیت آنها را وخیم‌تر می‌کند.

مشاوره وسواس می‌تواند برای سایر اعضای خانواده و نزدیکان فرد وسواسی هم مفید باشد. نزدیکان فرد وسواسی می‌توانند در جلسات مشاوره با این بیماری بیشتر آشنا شوند، شرایط را بهتر درک کنند و طوری رفتار کنند که به روند بهبود فرد وسواسی کمک کند. برای گرفتن وقت مشاوره وسواس کافی است در پلتفرم یاری‌وی ثبت نام کنید.

بهترین مشاوره وسواس

انتخاب مشاور کار چندان ساده‌ای نیست. شما باید بتوانید به مشاور خود اطمینان کنید و شیوه درمانی را بپذیرید. مخصوصاً اگر به کشور دیگری مهاجرت کرده باشید و هنوز از سیستم سلامت روان آن کشور آگاهی زیادی نداشته باشید یا بخواهید با مشاور فارسی‌زبان صحبت کنید، کار شما کمی سخت‌تر هم خواهد شد.

یاری‌وی برای فارسی‌زبانان در سراسر دنیا این امکان را فراهم کرده که بتوانند به صورت آنلاین به مشاورهای مجرب دسترسی داشته باشند. درست کردن حساب کاربری اولیه در یاری‌وی رایگان است و بعد از آن می‌توانید مشاور خود را انتخاب کرده و با پرداخت حق مشاوره از طریق درگاه‌های ایمن مانند paypal مشاوره وسواس را دریافت کنید. شما می‌توانید امتیاز مشاوران مختلف را بررسی کرده، نیاز خود را بسنجید و سپس شخص مورد نظر خود را انتخاب کنید.

نکته مثبت در مورد پلتفرم یاری‌وی این است که لازم نیست به اختلاف ساعت بین کشورها توجه کنید. کافی است تنظیمات حساب خود را بر روی کشوری که در آن زندگی می‌کنید قرار دهید و نگران تبدیل ساعت نباشید.